BANJALUKA, Ukupan spoljni dug Republike Srpske na dan 30. april 2016. godine iznosi 3.042,72 miliona KM, navodi se u zvaničnom odgovoru Ministarstva finansija RS na pitanje MONDA o stanju spoljnjeg duga Republike Srpske.
“Što se tiče strukture spoljnog duga sa aspekta kreditora, RS ima zaduženja prema Svjetskoj banci (WB IDA, WB IBRD), Londonskom klub povjerilaca, Pariškom klubu, Evropskoj banci za obnovu i razvoj (EBRD), Evropskoj investicionoj banci (EIB), Evropskoj komisiji, Međunarodnom monetarnom fondu, Međunarodnom fondu za razvoj poljoprivrede (IFAD), Razvojnoj banci Savjeta Evrope (CEB), Kreditnom zavodu za obnovu Frankfurt na Majni (KfW), Vladama Austrije, Japana, Koreje, Srbije, Poljske, Portugala, Španije i Belgije, kao i OPEC fondu za međunarodni razvoj”, kažu iz Ministarstva finasija RS, navodeći još i da je Repubilka Srpska manje zadužena od većine susjednih zemalja.
“Posmatrajući dug u odnosu na BDP zemalja u regionu, Republika Srpska je sa ukupnim dugom od 58,5 odsto BDP-a, na kraju 2015. godine, manje zadužena od većine zemalja regiona (Srbija 75,5 odsto BDP-a, Crna Gora 61,7 odsto BDP-a, Hrvatska 86,7 odsto BDP-a), izuzev Makedonije (46,5 odsto BDP-a)”, kažu iz Ministarstva finansija RS.
Direktor banjalučkog Centra za istraživanje i studije “GEA” Marko Martić, slaže se sa konstatacijom da je RS umjereno zadužena. Ali…
“Ono što je problem jeste rastući trend zaduživanja i struktura ekonomije. Male i ranjive ekonomije su znatno više izložene riziku zaduženosti u odnosu na velike (SAD, Japan, Francuska, Njemačka) pa tako i procenat javnog duga u odnosu na BDP treba shvatiti uslovno. Dug sam po sebi i ne bi bio problem kada bi vodio ka snažnijem ekonomskom rastu, ali kada zaduženost raste znatno brže od BDP-a, kao što je to slučaj u BiH i RS, to je onda dugoročno gledano ozbiljan problem.Uostalom, osnovna ekonomska logika kaže da povrat od investicije koja se finansira iz kredita mora biti veći od obaveza po tom istom zaduženju, a to kod nas nije slučaj”, kaže za MONDO Martić.
Ko vidi korist od ekonomskog rasta?
Centar za istraživanje i studije “GEA” nedavno je objavio odličnu eknomsku analizu “Godine vraćanja tuđih dugova“ koja je pokazala da se evidentni rast prihoda od indirektnih poreza zadnjih desetak godina poklapa samo sa rastom obaveza po spoljnom dugu, dok prihod lokalnih zajednica u RS stagnira.
Drugim riječima, korist od ekonomskog rasta vide samo strani kreditori, a lokalne zajednice, opštine, gradovi i obični građani u međuvremenu – preživljavaju.
Na primjer, 2006. godine Republika Srpska je izdvajala 92 miliona KM godišnje na ime vraćanja spoljnog duga dok je 2015. godine u tu istu svrhu izdvajala skoro 200 miliona KM.
“Prvi na listi prioriteta prilikom raspodjele prikupljenih sredstava od indirektnih poreza su otplata spoljnog duga i budžeti BiH institucija, pa tek iza toga slijede entitetski budžeti i finansiranje lokalnih zajednica. Za opštine i gradove ovo je najvažniji izvor prihoda koji u prosjeku učestvuje sa 60 odsto u finansiranju njihovih budžeta. Projekcije za naredni period pokazuju i da gradovi i opštine mogu očekivati dodatni pad prihoda od indirektnih poreza zbog preuzetih obaveza RS po osnovu spoljnih kredita”, kaže Martić.
MMF-u “dođemo” 359 miliona KM
Prema podacima Ministarstva finansija RS stanje duga Republike Srpske prema MMF-u, na dan 30. aprila 2016. godine, iznosi 359,35 miliona KM, a odnosi se na dug po IV Stand by aranžmanu. Radi se o kreditnom zaduženju sa rokom otplate pet godina, u koji je uključen ‘grejs’ period od tri godine, uz tržišnu kamatnu stopu za transakcije sa MMF-om (trenutno 1,05 odsto). Uslovi otplate teku od datuma povlačenja svake tranše, te se iznos glavnice i kamate po godinama razlikuje.
Sredstva kredita namijenjena su za podršku budžetu s ciljem ublažavanja efekata svjetske ekonomske krize, očuvanja kontinuiteta valutnog odbora, održavanja fiskalne discipline, unapređivanja reforme javnog sektora, očuvanja stabilnosti finansijskog sektora, poboljšanja poslovnog okruženja, te finansiranje budžetskih izdataka u 2014. i 2015. godini, navode iz Ministarstva.
“Namjena MMF kredita je definisana i podrazumijeva istovremenu intervenciju na više područja, prije svega na uravnoteženju budžeta, ali i reformi javnog sektora te poboljšanju poslovnog okruženja. Nažalost, ono što je do sada vidljivo jeste da je većina novca po osnovu IV Stand by aranžmana ipak otišla na finansiranje budžetskih izdataka, a da su izdvajanja za unapređenje reforme javnog sektora i poboljšanje poslovnog okruženja bila skromna, odnosno, da su ti efekti izostali. Kada je zaduživanje kod MMF-a u pitanju uvijek će se naći pristalice i kritičari takvih odluka. Dobro je da takva rasprava postoji, međutim, ono što je realan problem da mi sami nismo uspjeli izgraditi sistem koji neće generisati dugove. U takvim uslovima i podrška MMF-a ima ograničene domete”, kaže Martić.
Teške godine tek slijede
Iz Ministarstva finasija RS kažu da su sredstva po osnovu IV Stand by aranžmana povlačena u periodu septembar 2012 – juli 2014. godine, a posljednja povučena tranša će biti otplaćena u julu 2019. godine.
“Uslovi aranžmana su takvi da će opterećenje po osnovu servisiranja ovog zaduženja biti najteže u godinama koje tek slijede, dakle, u 2017. i 2018. godini. Jednostavno, nakon isteka ‘grejs’ perioda sve obaveze po osnovu vraćanja kredita su zbijene u preostale dvije godine i to je ono što nas očekuje u bliskoj budućnosti”, kaže Martić.
Novi kredit “na ledu”
Na sjednici Fiskalnog savjeta BiH u maju je prihvaćen novi kreditni aranžman sa MMF-om u iznosu od 550 miliona evra. Međutim, ovaj kredit je stopiran – do daljnjeg. Rezidentni predstavnik MMF-a u BiH Francisko Parodi rekao je danas da je Međunarodni monetarni fond odgodio kreditni aranžman BiH jer svi članovi Fiskalnog savjeta nisu potpisali pismo namjere.
“Zbog odgađanja u potpisivanju Pisma namjere, sastanak Izvršnog odbora MMF-a na kojem se trebao razmatrati zahtjev vlasti za odobravanje Proširenog aranžmana, se morao odložiti do daljnjeg. Elementi programa kao i sadržaj Pisma namjere su usaglašeni između misije MMF-a i organa vlasti BiH u maju 2016. Do danas MMF-u nije dostavljeno otpisano Pismo namjere”, rekao je Parodi.
Spekuliše se da odgađanje aranžmana ima veze sa uslovljavanjem potpisa predsjedavajućeg Savjeta ministara BiH Denisa Zvizdića i federalnog premijera Fadila Novalića na adaptaciju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju.
Čekajući MMF…
I, dok nekim čudom novi aranžman sa MMF-om možda ipak bude odobren, institucije se dovijaju kako znaju i umiju. Republika Srpska, na primjer, zadužila se početkom sedmice na Banjalučkoj berzi za oko 10 miliona maraka novom aukcijom trezorskih zapisa, a prikupljeni novac planira da potroši za finansiranje budžetskih izdataka u ovoj godini.
“Izvjesno je da RS i FBiH nemaju previše opcije za zaduživanje iz spoljnih izvora i zbog toga su oba entiteta jednostavno prinuđena da rastuće obaveze finansiraju iz domaćih izvora (emisije obveznica, trezorski zapisi i sl.). U Republici Srpskoj je to izraženije što se onda reflektuje na unutrašnji dug koji je sada značajno veći u odnosu na spoljni”, kaže Martić.
Ovome govori u prilog i Informacija o stanju javne zaduženosti BiH koju su nedavno razmatrali poslanici Predstavničkog doma Parlamentarne skupštine BiH, u kojoj se navodi da je unutrašnja zaduženost BiH oko 3,5 milijardi KM. U ovom iznosu FBiH učestvuje sa 35,74 odsto, Brčko Distrikt sa 0,27 odsto, a RS sa čak 63,99 odsto.
Ukupna zaduženost BiH trenutno iznosi oko 11,9 milijardi KM – na vanjski dug otpada 8,4 milijarde KM, a unutrašnji dug je oko 3,5 milijardi KM. Mondo
