BEOGRAD, Povjerenje u sindikate u Srbiji blizu je istorijski najnižeg nivoa – zaključili su autori istraživanja „Stanje socijalnog dijaloga u Srbiji“. I mada bi mnogi od 1,8 miliona zaposlenih i više od 700.000 nezaposlenih rekli da nam je baš u ovom trenutku sindikalno organizovanje najpotrebnije, činjenice govore drugačije. Tako je prije tačno deset godina u nekom od sindikata bio svaki drugi radnik, dok je danas sa članskom kartom tek svaki treći.
– Zajednička karakteristika svih nalaza u ovom istraživanju je veliko nepovjerenje građana prema institucijama, uključujući i sindikate – ocijenio je Zoran Stojiljković, profesor Fakulteta političkih nauka u Beogradu i koautor istraživanja. – U sindikate vjeruje tek 15 odsto građana, dok je tri puta više onih koji u njih uglavnom ili uopšte nemaju povjerenje.
Flertovanje
Među anketiranim građanima najčešće se čuju prigovori na račun sindikalnih vođa. Zamijera im se flert sa vlastima i tajkunima, kao i lično bogaćenje. Zato ne čudi ni opšta ocjena da se zapravo svih 20.000 malih i velikih sindikata više bavi sopstvenim opstankom umjesto interesima radnika. To potvrđuje i izuzetna sindikalna razuđenost jer se u velikim preduzećima, kao što su „Jat“, „Željeznice“, komunalna preduzeća – mogu nabrojati desetine malih sindikata.
– Primjera radi, Savezu samostalnih sindikata Srbije vjeruje tri odsto građana van radnog odnosa, jedan odsto zaposlenih koji nisu članovi nijednog sindikata, devet odsto članova drugih sindikata, ali i svega 29 odsto sopstvenog članstva – zapaža Stojiljković. – UGS „Nezavisnost“ uživa povjerenje dva odsto građana van radnog odnosa, isti procenat zaposlenih koji nisu članovi nijednog sindikata, tri odsto članova drugih sindikata i 75 odsto sopstvenih članova.
Nizak rejting sindikata autori objašnjavaju sa više razloga.
– Prvi i najvažniji jeste objektivno stanje, odnosno odsustvo pozitivnih razvojnih efekata. Ako sindikati nisu uspjeli da zaustave, naravno u saradnji sa drugim demokratskim akterima, sunovrat privrede u okruženju rata i izolacije, ali ni da spriječe da troškove tranzicionih promjena plate samo ljudi sa dna socijalne piramide, onda ovako rašireno nepovjerenje ne treba da čudi – zaključuje Stojiljković.
Apatija
Ostali razlozi vezani su za nedovoljnu spremnost građana na angažovanje, za strah od gubitka posla, nedovoljnu solidarnost…
U samim sindikatima, međutim, ne misle da je situacija alarmanta. Svjesni su, kažu, da je situacija lošija nego ranije, ali ocijenjuju da je daleko bolja nego u drugim zemljama.
– Tačno je da smanjen broj članova, ali u obzir se mora uzeti i činjenica da je sve više nezaposlenih, kao i malih i srednjih preduzeća koje je teško organizovati, što je slučaj, na primjer, u uslužnim djelatnostima – kaže Ljubisav Orbović, predsjednik Saveza samostalnih sindikata Srbije, koji okuplja 500.000 članova. – A čak i da je tačno da je u sindikatima samo trećina zaposlenih, to ne znači da je situacija loša. Naprotiv, Srbija se svrstava među najbolje organizovane sindikalne države, jer imamo veći udio zaposlenih u sindikatima, recimo, od Njemačke, Grčke, Italije, pa čak i od Francuske, gdje je u članstvu manje od osam odsto radnika.
U Srbiji se, po svemu sudeći, najbolje organizuju oni bez diploma. Najveću stopa sindikalizovanosti je kod nekvalifikovanih i polukvalifikovanih radnika (37 odsto) i među srednjeobrazovanim službenicima (36 odsto), potom kod tehničara (34 odsto). Za njima slijede visokoobrazovani (29 odsto) i kvalifikovani i visokokvalifikovani radnici (28 odsto). Ipak, bez obzira na radno iskustvo i obrazovanje, mnogi zapravo ne znaju šta tu traže. Svaki osmi radnik sa članskom kartom sindikata potpuno je neobavješten o aktivnostima sopstvene organizacije. A ima ih i koji znaju šta se radi, ali ne vjeruju u promjene i svoj uticaj.
– Kada radnik ne vjeruje organizaciji koju je sam izabrao i u koju je dobrovoljno ušao, onda zapravo ne vjeruje ni sam sebi – ocenjuje Vera Kondić, psiholog rada.
Žene i godine
Pozitivan odnos prema sndikatima više imaju žene nego muškarci. Radnice su tako i zastupljenije u članstvu od njihovih kolega. S druge strane, očekivanja od sindikata obrnuto su srazmjerna sa godištem. Mlađi ljudi nerado se odazivaju pozivu da se upišu u neku organizaciju, dok povjerenje u sindikate raste sa godinama, pa su najbrojniji članovi – u petoj deceniji života.
Učlanjena trećina
U sindikate je, sredinom 2010. godine, bilo učlanjeno oko 30 odsto zaposlenih. U Savezu samostalnih sindikata Srbije je 50 odsto ukupnog broja članova, u UGS „Nezavisnost“ 14 odsto, u Asocijaciji slobodnih i nezavisnih sindikata šest odsto, a u ostalim sindikatima – 30 odsto. Novosti
