SARAJEVO – Predstavnici prehrambene industrije u BiH traže od nadležnih u zemlji da što prije usklade legislativu iz oblasti genetski modifikovanih organizama (GMO) sa Evropskom unijom (EU), glavnim spoljnotrgovinskim partnerom BiH, kako bi se izbjegli potencijalni problemi koji bi mogli imati štetne posljedice po njihovo poslovanje.
Oni traže da se pojednostavi procedura stavljanja GMO hrane za ljudsku ishranu i životinje, a koja je već ima odobrenje u Evropskoj uniji. U suprotnom, tvrde, prijeti potpuna obustava proizvodnje, koja bi imala i nesagledive posljedice po ekonomiju cijele zemlje.
Inicijativu su sredinom aprila uputili “Atlas Trading” , “Akova Impex”, “Atlantic Argeta” i “Cibos” iz Sarajeva, “Sami”, “MI Semić”, “Semko” i “Rampart” iz Visokog, “Bajra” i “Tim Smajić” iz Travnika, “AN-Pek” iz Viteza, “Radis” iz Banjaluke, “Madi” iz Tešnja, “Trivas” iz Prnjavora i “MGP” iz Čitluka.
Otkriveni pokušaji uvoza GMO hrane
Naime, domaća zakonska regulativa u ovoj oblasti ne prati evropsku, pa su problemi sve češći, a to se najbolje može vidjeti kod uvoza sirovina.
Tako su početkom ove godine sanitarni inspektori, Federalne uprave za inspekcijske poslove krenuli sa kontrolom prisustva GMO u sojinom izolatu.
Sojin izolat za ishranu ljudi je aditiv dobijen iz zrna soje koji se kao takav koristi u prehrambenoj industriji.
Kod dva uvoznika utvrđeno je prisustvo GMO u ovlaštenoj i akreditiranoj GMO laboratoriji, zbog čega je uvoz zabranjen.
Sa druge strane, Evropska komisija je prošle godine odobrila genetski modifikovanu soju (GMO) za upotrebu u prehrani ljudi te ishrani životinja.
Riječ je o sorti kompanije Monsanto koju je prije nekoliko godina kupila njemačka kompanija “Bayer”, a koja je otporna na pojedine herbicide.
Naime, u Bosni i Hercegovini do sada niti jedna genetička modifikacija hrane za ljudsku upotrebu nije prošla zakonsku proceduru odobravanja, tako da nema odobrenih GMO, odnosno nije izdato ni jedno Rješenje kojim se odobrava stavljanje genetički modifikovane hrane na tržište.
Postojeća regulativa je poprilično stroga. Zakonski je regulisano prisustvo slučajnog i tehnički neizbježnog prisustva tragova odobrenih GMO u omjeru koji ne prelazi 0,9 odsto za svaku od prehrambenih komponenti ili za hranu koja se sastoji od jednog sastojka, pod uslovom da je sporedan ili tehnički neizbježan.
„Ako Evropska unija nešto podržava ne vidimo zašto to ne bi podržavali i mi u BiH“, kažu u mesnoj industriji „Trivas“ iz Prnjavora.
Prema njihovim riječima, sličan problem je bio i sa genetski modifikovanom sojinom sačmom, koja je u početku bila zabranjena, a koja je kasnije dozvoljena kod ishrane životinja.
Podsjećamo, 2015. godine je kontrolni organi u BiH su krenuli sa primjenom službenih kontrola sa ciljem utvrđivanja prisustva GMO u hrani za životinje prilikom uvoza.
Kako je dio uzoraka u ovlaštenim laboratorijama pokazao pozitivne rezultate inspekcijski organi su zabranili uvoz GMO hrane s obzirom da do tada niko nije posjedovao pozitivno rješenje za stavljanje na tržište Bosne i Hercegovine
Ubrzo nakon zabrane proizvođači mesa, mlijeka, jaja i mesa peradi u zemlji suočili su se sa nestašicom hrane na tržištu što je direktno ugrozilo njihovu daljnju proizvodnju.
Uvoz GMO hrane za životinje je kasnije odobren, ali GMO soju ljudsku ishranu, za razliku od EU, još uvijek nije moguće uvesti u BiH.
Komora: Proizvođači se dovode u nepovoljan položaj
U Privrednoj komori Republike Srpske kažu kako ovo pitanje nije razmatrano u njihovom granskom udruženju, ali da će biti kandidovano na jednoj od narednih sjednica.
“Nije dobro da na naša zakonska regulativa bude strožija od one u Evropskoj uniji jer tako naše proizvođače dovodimo u nepovoljan položaj. Ipak, kada je ova tema u pitanju u obzir treba uzeti i zdravlje stanovništva”, kazali su nam u komori.
Iz Agencije za bezbjednost hrane smatraju kako je treba razmotriti mogućnost preuzimanja i priznavanja svih sorti genetski modifikovanih biljaka i mikroorganizama koja su izdata na području Evropske unije.
To bi se prema njihovoj ocjeni moglo riješiti kroz izmjene Zakona o GMO ili kroz Odluku o stavljanju na tržište BiH genetski modifikovane hrane.
Uz to bi bilo potrebno dopuniti Zakona o GMO koji se odnosi na izbor ovlaštene ustanove koji će na nivou BiH vršiti procjenu rizika za upotrebu GMO.
„S obzirom na kapacitete i finansijske troškove u ovom trenutku u BiH ne postoji institucija koja je u stanju da radi sveobuhvatnu procjenu rizika za upotrebu GMO-a jer istu u Evropskoj uniji radi Evropski autoritet za sigurnost hrane (EFSA)“, navode iz Agencije.
Savjetu ministara BiH predlažu da im da ovlaštenje da formiraju Interresornu radnu grupu za izradu novog Zakona o genetički modifikovanim organizama, u čijem sastavu će biti predstavnici nadležnih organa BiH, entiteta i Brčko distrikta BiH.
CAPITAL: Dejan Tovilović
