BEOGRAD – Više od 3,6 miliona dokumenata procurilo je iz šest kiparskih i jedne letonske agencije za pružanje finansijskih usluga u ruke istraživačkih novinara. Ona otkrivaju kako je ruski oligarh Roman Abramovič kontrolisao fudbalere, dok je drugi uticajni ruski oligarh tajno plaćao poznatog njemačkog novinara, kao i niz drugih tajni iz svijeta ofšora.
Do dokumenata su došli novinari Međunarodnog konzorcijuma istraživačkih novinara (ICIJ) i njemačkog Paper Trail Media, koje su zatim podijelili sa medijskim partnerima širom svijeta, među kojima je i KRIK.
U pitanju su dokumenta iz šest kompanija sa Kipra koje pružaju finansijske usluge: Connected Sky, Cypcodirect, DJC Accountants, Kallias & Associates, Merit Kapital i Merit Servus, kao i jedne letonske firme Dataset SIA.
Dokumenta se odnose na period od sredine 1990-ih do aprila 2022, a među njima su papiri o vlasništvu kompanija, organizacione šeme firmi, finansijski izvještaji, podaci o novčanim transakcijama, bankovnim računima, kao i mejlovi koje su zaposleni u agencijama razmijenjivali sa klijentima.
Novinari su dokumenta analizirali osam mjeseci, a istraživanje nazvali „Povjerljivo sa Kipra“. Ono pokazuje da ostrvska država Kipar igra značajnu ulogu u tajnom prebacivanju prljavog novca za autokratski režim ruskog predsjednika Vladimira Putina, kao i druge diktatore.
U dokumentima novinari su otkrili da su kiparske firme među klijentima imale 96 Rusa koji su bili pod sankcijama Zapada ili Ukrajine.
Među njima su 44 javna funkcionera, njihovi rođaci ili druge osobe povezane sa državnim kompanijama i organizacijama za koje se smatra da zaslužuju dodatnu kontrolu zbog povećanog rizika od korupcije ili drugih nezakonitih aktivnosti.
ICIJ je u papirima pronašao oko 800 kompanija i trustova registrovanih na ofšoru, a koje su bile u vlasništvu ili pod kontrolom Rusa koji su pod sankcijama.
Dokumenta pružaju uvid i u raskošan način života oligarha – otkrivaju njihove jahte, neprocijenjive umjetničke kolekcije Matisa, Monea i Lusijana Frojda, kao i privatne koncerte na kojima su nastupili Ejmi Vajnhaus, Red Hot Chili Pepers i druge poznate zvijezde.
Roman Abramovič i fudbaleri
„Povjerljivo sa Kipra“ otkriva da je među klijentima kiparske agencije Merit Servus bio i jedan od najistaknutijih ruskih oligarha, Roman Abramovič.
Milijarder koji dugo živi u Velikoj Britaniji, bio je član Putinovog užeg kruga od kasnih 1990-ih, a nadaleko je postao poznat kao dugogodišnji vlasnik fudbalskog kluba Čelsi.
Kiparska agencija je pomogala Abramoviču da upravlja nad više od 14 fondova registrovanih na Kipru.
Merit Servus je pružao usluge i Abramovičevim ofšor kompanijama, uključujući Ostrvo Man, Džersi i Britanska Devičanska Ostrva, gde je registrovano gotovo 100 njegovih kompanija, utvrdio je ICIJ.
Projekat „Povjerljivo sa Kipra“ otkriva i da su kompanije koje kontroliše Abramovič tajno zaobišle međunarodna fudbalska pravila, koja su bila osmišljena da ograniče vlasnika bogatog tima da finansira uspijeh svog kluba.
Dokumenta takođe pokazuju da je Abramovič u partnerstvu sa fudbalskim agentom Pinhasom „Pini“ Zahavijem stekao prava na najmanje 21 fudbalera, uključujući neke mlađe od 18 godina.
Takve aranžmane, poznate kao „vlasništvo treće strane“, međunarodno fudbalsko tijelo FIFA smatrala je oblikom eksploatacije igrača.
Abramovič je bio primoran da proda klub nakon što je prošle godine bio pod sankcijama Velike Britanije i EU.
Tajne isplate za nemačkog novinara
Hubert Zajpel, sedamdesettrogodišnji njemački novinar, pisac i autor dokumentarnih filmova, stekao je slavu i dobijao nagrade i priznanja jer je izvještavao o Rusiji i njenom autokratskom lideru Vladimiru Putinu.
Brend je izgradio reklamirajući odnos sa ruskim predsjednikom, objavljujući njihove zajedničke fotografije iz lova u Sibiru i vožnje Moskvom u limuzini.
Tokom godina, njemački mediji i izdavačka industrija Zajpela su proglasili jednim od vodećih analitičara Rusije u zemlji.
Procurjeli dokumenti, međutim, otkrivaju da je 2018. i 2019. godine Zajpel primio dvije uplate u ukupnom iznosu od 738.000 dolara kao „sponzorstvo“ od kompanije povezane sa Aleksejem Mordašovim, ruskim oligarhom koji je trenutno pod sankcijama u SAD i Evropi zbog svoje bliske veze sa Kremljem.
Rukom pisana bilješka na dokumentu iz 2018. otkriva da je sponzorstvo bilo „za pisanje knjige o političkom okruženju u Ruskoj Federaciji“.
Druga bilješka odnosi se na sporazum iz 2013. o „Putinovoj biografiji“. Novinar je dvije godine kasnije objavio knjigu o Putinu.
Zajpel je ranije negirao da je na platnom spisku Kremlja, odgovorivši na pitanje o tome tokom radio intervjua 2021, odlučnim „Ne!“
Uloga PwC-a
Projekat „Poverljivo sa Kipra“ pokazuje i da je globalna računovodstvena firma PwC, ranije poznata kao „Price Waterhouse Coopers“, stavila svoju kiparsku kancelariju sa 1.100 zaposlenih u službu Putinovih saveznika usred invazije Rusije na Ukrajinu.
Dokumenta otkrivaju kako je PwC pomogao Alekseju Mordašovu, jednom od najbogatijih ruskih industrijalaca, da investiciju od 1,4 milijarde dolara prebaci sa svog imena samo dan nakon što su mu uvedene zapadne sankcije.
Otprilike u isto vrijeme, ova kompanija pomogla je prilikom transfera 100 miliona dolara za nekoliko ruskih oligarha koje će Ujedinjeno Kraljevstvo brzo nakon toga proglasiti osobama koje tajno pomažu Putinu da vodi rat protiv Ukrajine.
ICIJ je otkrio da je PwC sa Kipra radio sa najmanje 12 od 25 Rusa koji su već bili predmet sankcija zapadnih vlada ili Ukrajine nakon ruske aneksije Krima 2014. i rata u Donbasu.
Kompaniji je trebalo nekoliko mjeseci nakon ruske invazije na Ukrajinu 2022. da naredi svojim filijalama da prestanu da rade za sankcionisane klijente.
