BRISEL, Evropska unija je posljednjih godinu dana suočena sa rizikom od raslojavanja u dvije grupe zemalja, u kojima države evrozone napreduju brže od ostalih, što bi moglo da označi početak raspada saveza koji je stvaran 60 godina.
Umjesto da se razvija ujednačenom brzinom, u dvije grupe ili da jedinstvena stagnira na ivici nazadovanja, EU sve više liči na autoput sa tri trake. Kada se lideri Unije sljedeće sedmice budu sastali na samitu u Briselu, taj put koji vodi u budućnost biće glavna tema.
U sporoj traci, najbližoj izlaznoj rampi – ako odluči da se isključi – jeste Velika Britanija, neodlučni partner Evrope u posljednjih 40 godina, navodi se u Rojtersovom komentaru.
Kao što je rekao gradonačelnik Londona Boris Džonson, potencijalni britanski premijer i bivši novinar koji je izvještavao iz Brisela, Britanija je u procesu redefinisanja veza sa Evropom, s ciljem da taj odnos bude labaviji, a ne čvršći.
Osim Britanije, nije lako precizno odrediti koje se još zemlje čvrsto drže najsporije, desne trake, ali diplomate EU koje su prokomentarisale ovo pitanje smatraju da ih ima najmanje dvije: Češka Republika i Švedska.
Ove zemlje nisu zauzele tako čvrst stav u javnoj debati o budućnosti Unije kao Britanija, ali su na suptilne načine pokazale da nisu zadovoljne pravcem u kojem se evropski blok kreće, ni zalaganjem za dublju i bržu integraciju.
Krajem 2011. godine, Česi su zajedno sa Britancima odbili da potpišu “fiskalni pakt” o jačanju budžetske discipline država članica. Ostalih 25 zemalja Unije je ratifikovalo sporazum.
Švedska je bliska stavovima Britanije i Češke u vezi sa fiskalnim paktom, a zajedno sa njima se protivi i ideji o stvaranju jedinstvene bankarske strukture širom evrozone i na nivou čitave EU. Mađarska i Poljska se zbog različitih razloga takođe protive ovom bankarskom okviru i evrocentričnoj političkoj inicijativi.
Ovakve podjele vidljive su i u odlučivanju o budućnosti ekonomske i monetarne unije.
EU će sljedeće sedmice na ceremoniji u Oslu primiti Nobelovu nagradu za mir. Događaju će prisustvovati najmanje 20 šefova država ili vlada zemalja EU, ali među njima neće biti predstavnika Britanije, Švedske i Češke.
U brzoj traci autoputa EU, koja liči na njemački autoban, nalazi se 17 država koje koriste zajedničku valutu evro. Jedan broj zemalja može da izdrži brzi tempo, ali pojedine zemlje to teško postižu. Ne samo da usporavaju saobraćaj, nego bi mogle da izazovu nesreću, navodi Rojters.
Poslije tri godine dužničke krize nije teško prepoznati da su to Grčka, Portugal i donekle Irska. Osim njih, tu je još nekoliko zemalja koje bi uskoro mogle da prime međunarodnu finansijsku pomoć, a to su Kipar, Španija i Italija.
Među preostalih 11 država evrozone sa jednog kraja su Njemačka, Finska, Holandija i Austrija, a sa drugog Estonija, Slovačka, Malta i Slovenija, dok su Francuska i Belgija negdje između.
Možda je najteže kretati se srednjom trakom u kojoj je grupa od sedam zemalja. Nije lako utvrditi koje od njih bi mogle da pređu u bržu traku, koje će skliznuti u sporu, a koje će ostati u srednjoj.
Situacija je najkonfuznija u Mađarskoj – državi koja želi da se priključi evrozoni u narednim godinama, ali istovremeno, poput Velike Britanije, pokazuje da je frustrirana pravcem u kojem ide EU, naročito u oblasti bankarske unije i pravnih pitanja.
Poljska se još dvoumi u vezi sa prelaskom na evro, Litvanija želi da to učini što prije, ali možda neće moći da ispuni potrebne uslove, a Danska ne želi ni evro, ni veći dio zakona EU, ali želi da ostane dio evropske porodice.