SARAJEVO – Slovenačka policija je uhapsila 13 osumnjičenih krijumčara ljudi, među kojima su bili državljani Slovenije, Srbije i Bosne i Hercegovine.
Hapšenja su realizovna u saradnji sa vlastima Austrije, Hrvatske, Mađarske, Italije i Rumunije u februaru 2023. godine, a za njih se sumnja da su odgovorni za krijumčarenje preko 200 migranata u EU.
Pored oružja i hiljada metaka, policija je pronašla drogu i novac.
Ovi kriminalci terete se za nezakonite radnje, uključujući i snimanje video zapisa o uspješnim prevozima i njihovo objavljivanje na različitim društvenim mrežama kako bi privukli migrante da ih prokrijumčare preko granica.
Migranti su se kretali duž dve glavne rute, ili iz Hrvatske preko Slovenije do Italije, ili iz Srbije i Mađarske do Austrije. Migranti koji su koristili usluge krijumčara plaćali su visoke cijene za prelazak u EU: ilegalno putovanje od Srbije do Austrije koštalo je oko 5.000 evra po osobi, dok je ukupno putovanje od zemlje porijekla do EU obično koštalo između 15.000 i 20.000 evra.
Migracija na Balkanskoj ruti je u porastu od 2019. godine, pri čemu je broj ilegalnih prelazaka povećan tokom pandemije COVID-19. Samo u 2022. godini, zabilježeno je više od 330.000 nelegalnih prelazaka spoljnih granica EU, što je najviši broj od 2016. godine. Ielegalni prelasci preko balkanske rute takođe su dostigli vrhunac, sa najvećim brojem zabilježenim od 2015. godine.
Prema riječima graničnog policajca iz Bosne i Hercegovine, kroz tu zemlju je krijumčarenje “lakše ako se plati”. Migranti iz Afrike i Azije sve više ilegalno ulaze u Bosnu i Hercegovinu preko Crne Gore i Srbije, da bi potom pokušali preći granicu u Hrvatsku.
Na Balkanskoj ruti su takođe uočljive promjene u profilu migranata. Sve je veći broj djece koja pokušavaju ući u EU, posebno mladih dječaka iz Avganistana, od kada su talibani preuzeli vlast u avgustu 2021. godine. Avganistanci sada čine oko 49 odsto stanovnika izbjegličkih kampova u Bosni i Hercegovini.
Uz sve veći broj migranata, postoji i sve veći rizik od eksploatacije od strane krijumčarskih mreža. Zaposleni u međunarodnoj organizaciji koja podržava migrante izjavljuju da “ljudi na putu često su nezaštićeni”. Iako organizacije mogu prijaviti eksploataciju migranata, takve prijave često ne vode nikuda: “Nema volje da se dalje istraže takve prijave, ni od strane međunarodnih organizacija ni od strane lokalnih vlasti,” kaže jedan zaposleni.
Oružje zaplenjeno u akciji Europol-a koja je kulminirala hapšenjem 13 osumnjičenih krijumčara ljudi, februar 2023.
Djeca migranti koja su bez pratnje često su žrtve nasilja, diskriminacije i kršenja ljudskih prava. Oni su još više izloženi eksploataciji i nasilju. Najčešće putuju s proširenim rodbinom, ali se takođe sprijateljuju s nepoznatima tokom puta kako bi izbjegli dugotrajno zadržavanje u izbjegličkim kampovima. Iako ovaj pristup povećava njihovu sigurnost, takođe ih izlaže novim rizicima.
Većina nepraćene djece postaju žrtve seksualne eksploatacije na početku svog putovanja – obrazac koji se nastavlja tokom migrantske rute, koja obično traje više od godinu dana. Prema istraživaču koji istražuje seksualnu eksploataciju na Zapadnom Balkanu, više od 99 odsto nepraćene djece koja napuste svoje zemlje su žrtve trgovine ljudima.
Izvještaj nevladine organizacije “Save the Children” iz 2022. godine takođe je utvrdio da su djeca migranti koji prolaze preko Zapadnog Balkana do EU izložena visokom riziku od nasilja.
Djeca intervjuisana za izvještaj uglavnom su govorila o seksualnom zlostavljanju nepraćenih dječaka koje se dešava na putu. Nijedno od djece ispitane nije reklo da su bila žrtva seksualnog zlostavljanja, ali skoro dvije trećine je prijavilo jedan ili više incidenata u kojima su prepoznali znakove ili su svjedočili takvom zlostavljanju.
Seksualna eksploatacija djece često se prećutkuje, čak i prema bliskim rođacima. Djeca se možda neće htjeti o tome govoriti iz straha ili stida, a kako bi zaštitili njihovu privatnost i psihičko blagostanje, istraživači nisu forsirali odgovore ili dalje ispitivali. Deca intervjuisana na Balkanskoj ruti često su negirala takve incidente ili ih ponekad normalizovala kao očekivano zlostavljanje moći. Ovakav kontekst čini ovo nasilje posebno teško za prepoznati.
Još jedan problem u istraživanju ovakvih kriminalnih aktivnosti je što djeca rijetko znaju za svoja prava i zavise od starijih članova svoje grupe, koji su često i počinioci. Dodatni problem je što ova djeca nisu registrovana i ne ostaju dugo na istom mjestu, pa se neki boje da ako prijave incidente policiji, biće vraćeni u svoju zemlju porijekla. Zbog toga je teško dobiti tačne informacije i podatke, čak i kada se kontaktiraju međunarodne ili domaće organizacije koje rade u kampovima.
U skladu s članom 3. Konvencije UN o pravima djeteta, “U svim radnjama koje se odnose na djecu… najbolji interes djeteta treba da bude osnovni princip”. Međutim, na Balkanskoj ruti ova odredba se ne primjenjuje uvijek. Ipak, postoje rijetki slučajevi u kojima je seksualna eksploatacija nepraćene djece otkrivena, a pravosudni organi su preduzeli mjere da zaštite žrtve.
U februaru 2022. godine, slučajevi seksualne eksploatacije su otkriveni u Orašju u Bosni i Hercegovina, gde su neki od žrtava bila maljoletna lica. Osumnjičeni počinioci i žrtve pripadali su migrantskoj populaciji koja boravi u prihvatilištima u zemlji, i bili su iz Avganistana i Pakistana. Tužilaštvo Bosne i Hercegovine i partnerske institucije trenutno rade na prikupljanju dokaza potrebnih za gonjenje počinilaca i zaštite žrtava.
Ovakva reakcija je neuobičajena. Većinu vremena djeca su nevidljive žrtve: čak i kada se identifikuju slučajevi seksualne eksploatacije, malo se preduzima. Prema izjavi civilnog aktiviste koji radi s migrantima u Tuzli, Bosna i Hercegovina, krijumčar koji boravi u prihvatilištu za migrante obavljao je svoje nezakonite aktivnosti pred svima. Kada je krijumčario ljude duž Balkanske rute, uvek je bio okružen mlađim dječacima koji su ga zvali “otac” ili “ujak”. Identifikacija kao člana porodice olakšavala mu je pristup dječacima i izbjegavala njihovo razdvajanje u kampovima, omogućavajući mu da ih eksploatiše seksualno.
U drugim slučajevima, kada krijumčare ljude preko rijeke Drine iz Srbije u Bosnu i Hercegovinu, dječaci su zaduženi za upravljanje čamcima. Maljoletnici, uglavnom nepraćena djeca, upravljaju čamcima jer se prema zakonu ne terete ako budu uhvaćeni. Umjesto toga, oni se puštaju ili smještaju u izbjeglički centar.
Prema civilnim predstavnicima koji rade s migrantima, problem istraživanja seksualne eksploatacije nepraćene djece pati zbog nedostatka interesa policijskih organa i nedostatka terenskih istraživanja:
“Iako su neke organizacije i pojedinci dobili podatke o postojanju seksualne eksploatacije među nepraćenom djecom, to nije bilo dovoljno da ubijede vlasti da pokrenu istragu,” kaže jedan aktivista.
Jedan od načina za smanjenje rizika seksualne eksploatacije djece koja putuju prema EU preko Zapadnog Balkana je izgradnja povjerenja među djecom prema onima koji podržavaju migrante u kampovima. To podrazumijeva poboljšanje komunikacije i saradnje između institucija, organizacija i pojedinaca koji su dio zaštitne mreže, kao i povećanje komunikacije sistema za zaštitu s izbjeglicama i migrantima. To uključuje podizanje svijesti o rizicima i opasnostima seksualne eksploatacije djece.
Da bi se poštovali najbolji interesi dece na putu, policijski organi, socijalni sistem za zaštitu, međunarodne organizacije i civilno društvo trebaju zajednički raditi na zaštiti i ispunjavanju potreba nepraćene djece. Globalna inicijativa