REJKJAVIK – Male i nerazvijene zemlje se često u ocjeni svoje ekonomije pozivaju na mišljenja stranih stručnjaka, a zaboravlja se ili se ne zna, da i oni mogu pogriješiti i da su u prošlosti i griješili.
Privredna komora male države Island je povodom zabrinutosti pojedinih analitičara za islandski finansijski sistem 2006. zatražila od dva profesora da daju ocjenu finansijske stabilnosti u Islandu, a jedan od njih je bio ugledni američki ekonomista profesor Frederik Miškin, bivši član upravnog odbora američke centralne banke.
Definicije finansijske stabilnosti su različite, a jedna od njih je da finansijska stabilnost neometano funkcionisanje finansijskog sistema, pod čime se podrazumijeva da banke snabdjevaju građane i privredu dovoljnom količinom kredita.
U izvještaju (Finansijska stabilnost u Islandu) koji su 2006. potpisali Frederik Miškin i njegov kolega sa Islanda (Tryggvi Thor Herbertsson) finansijska stabilnost Islanda je opisana vrlo pozitivno, lijepo i optimistično, a u njemu se na nekoliko desetina mjesta koristi pridjev “jak” … “jaka finansijska pozicija”, “kontrola banaka je generalno vrlo jaka“, “ekonomske osnove islandske ekonomije su generalno prilično jake“, “zdravlje finansijskog sistema ostaje jako” … itd.
Na kraju izvještaja Fred i Trigvi zaključuju da iako postoje neki debalansi u islandskoj ekonomiji vjerovatnoća “finansijske kriza u Islandu je vrlo malena“.
Dvije godine nakon publikovanja izvještaja Island ulazi u jednu od najvećih finansijskih kriza koju je svijet vidio.
Promjena realnog bruto domaćeg proizvoda Islanda
Kriza je započela u finansijskom sektoru (druga polovina 2008.), slomom tri najveće privatne banke, a islandska država je bila primorana da izvrši nacionalizaciju dijela bankarskog sektora, to jest da uloži budžetska sredstva u sanaciju banaka.
Problemi u bankarskom sektoru su se već sljedeće godine (2009.) prenijeli na cijelu ekonomiju, što se vidi po ogromnom padu ukupne proizvodnje u zemlji (crveni krug na grafu).
Tokom 2009. islandska ekonomija se smanjila za skoro 7% , a u sljedećoj godini za novih 3,5%.
Podsjećanja radi, pad bruto domaćeg proizvoda u Srbiji u 2009. i 2010. je bio -2,7% i 0,7%, u BiH -0,8% i 0,8% i iz ovoga razloga sunovrat islandske ekonomije se ne može vezati samo za globalnu finasijsku krizu, nego pretežno za specifičnosti finansijskog sistema Islanda.
Državna intervencija je dovela od ogromnog rasta javnog duga i višegodišnjeg budžetskog deficita.
Sa 29% javnog duga u odnosu na BDP (2006.), odnos javnog duga i BDP-a se popeo na 92% (2011.), a budžet je u bio u deficitu 7 godina uzastopno.
Pozitivna ocjena finansijske stabilnosti data u 2006. od strane prof. Freda i Trigvija nije bila “dobro jutro” za islandsku ekonomiju, već “laku noć”, pošto je islandsko društvo najmanje dvije godine živelo u zabludi da je sa finansijama i ekonomijom sve u najboljem redu.
Iskustvo Islanda sa stranom ocjenom (ali i domaćom, Islanđanin Trigvi je drugi koautor izveštaja) domaće finasijske stabilnosti i indirektno ocjenom domaće ekonomije nam svjedoči da ekspertima, pogotovo stranim, makar bili i priznati i dokazani stručnjaci ne treba uvijek vjerovati, niti njihove ocjene treba uvek uzimati zdravo za gotovo.
Sve nerazvijene zemlje, a u njih spadaju i Srbija, Crna Gora i BiH, ali i Hrvatska, trebaju biti suzdržane kada se stranci pozitivno izražavaju o bilo kojem segmentu njihove ekonomije, pogotovo kada je riječ o finansijama.
Primer Islanda nam pokazuje da je središte njegove ekonomske krize bio njegov finansijski sektor, koji je bio bolestan, a ljekari (dr Fred i dr Trigvi) su 2006. potpuno promašili dijagnozu i bolesnika proglasili zdravim.
Tekst preuzet sa web sajta Bife.ba