BANJALUKA, Modernizacijom platnog prometa u BiH došlo je do značajnih poboljšanja, pa je tako povećana brzina transfera transakcija, smanjeni su troškovi, usvojeni su evropski standardi, kazali su iz Centralne banke (CB) BiH.
Naime, iz ove finansijske institucije podsjetili su da su pripreme za prelazak platnog prometa u banke počele sredinom 2000. godine i trajale su oko pola godine. Tako je platni promet u BiH prešao iz Zavoda za platni promet (ZPP, ZAP i SPP), 5. januara 2001. godine u komercijalne banke, dok je dozvole za obavljanje platnog prometa od agencija za bankarstvo Federacije BiH i Republike Srpske dobilo 40 banaka od ukupno 57. Iz CB BiH potvrđuju da danas 28 banaka učestvuje u platnom prometu u BiH.
Pojašnjavaju da u osnovi, u unutrašnjem platnom prometu postoje dvije vrste transakcija, i to unutarbankarske i međubankarske. U slučaju unutarbankarskih platnih transakcija, kada dva klijenta imaju račun u istoj komercijalnoj banci, izvršavanje takvog transfera se završava u toj banci, prebacivanjem sredstava sa računa nalogodavca na račun onoga kome su sredstva upućena. Ovi nalozi ne prolaze kroz sisteme u Centralnoj banci.
Sa druge strane, međubankarski platni nalozi podrazumijevaju plaćanja između klijenata koji imaju račune u različitim komercijalnim bankama. Ti nalozi moraju proći kroz sisteme u Centralnoj banci. Ti sistemi su RTGS (Real Time Gross Setllement), odnosno BPRV (bruto poravnanje u realnom vremenu) i drugi sistem žiro kliring, koji radi na principu neto poravnanja.
Kako su kazali, BPRV sistem je u potpunosti baziran na SWIFT-u, što podrazumijeva da banka iz Bosne i Hercegovine koja želi raditi unutrašnji platni promet, mora biti članica SWIFT-a (međunarodne mreže u koju su uvezane uglavnom sve banke u svijetu).
“Sistem je vrlo efikasan i omogućava poravnanje između banaka promptno. To znači da banka pošiljalac, putem SWIFT mreže, šalje platni nalog (u svoje ime ili u ime klijenta) drugoj banci na izvršenje. Banka primalac, odmah prima nalog i u mogućnosti je isplatiti sredstva klijentu jer je istovremeno dobila pokriće na svom računu u Centralnoj banci”, navode iz CB BiH. Dakle, radi se o bruto poravnanju, tj. nalozi se izvršavaju jedan po jedan, odmah po njegovom slanju iz banke.
Kroz ovaj sistem mogu se slati svi nalozi bez obzira na iznos, ali ako je nalog veći od 10.000 KM, onda se mora realizovati ovim putem. Inače, u komercijalnim bankama uglavnom koriste oznaku “hitno” za korištenje ovog sistema, dok je plaćanje ovim sistemom skuplje i u praksi se koristi uglavnom za iznose veće od 10.000 KM.
“Centralna banka naplaćuje komercijalnim bankama naknade za ova plaćanja, bez obzira na iznos, i to 1,2 KM za nalog izvršen do 12 časova, a tri KM za nalog izvršen poslije 12 časova“, kazali su iz CB BiH.
Sa druge strane, komercijalne banke klijentima naplaćuju naknade u skladu sa svojom poslovnom politikom. Kroz sistem BPRV godišnje se realizuje svega dva odsto naloga, čija vrijednost je veća od 80 odsto ukupnog iznosa svih međubankarskih naloga.
Drugi sistem je žiro kliring sistem i radi na principu neto poravnanja. Za potrebe ovog sistema Centralna banka je uspostavila posebnu telekomunikacionu mrežu na nivou BiH, u koju su uključeni i organizacioni dijelovi Centralne banke (Glavna banka RS u Banjaluci, Glavna jedinica Sarajevo i Glavna jedinica Mostar). Tako se neto poravnanje odvija u tri dnevna ciklusa (10, 13 i 15 časova). Komercijalne banke pripremaju naloge klijenata (koji nemaju oznaku hitno i koji su manji od 10.000 KM). Pojašnjavaju da u navedena vremena Centralna banka prikuplja sve naloge i radi njihovo neto poravnanje, nakon čega za neto salda zadužuje/odobrava račune banaka.
Po izvršenom finalnom poravnanju, originalni nalozi se prosljeđuju komercijalnim bankama u cilju njihove konačne realizacije. Dalje, Centralna banka naplaćuje komercijalnim bankama naknade za ova plaćanja, bez obzira na iznos: 10 feninga za nalog izvršen u prvom poravnanju, 15 feninga za nalog izvršen u drugom poravnanju i 20 feninga za nalog izvršen u trećem poravnanju.
“Kroz sistem žiro kliringa godišnje se realizuje oko 98 odsto naloga, čija vrijednost je manja od 20 odsto ukupnog iznosa svih međubankarskih naloga”, precizirali su iz ove finansijske institucije.
Pored toga, značajno je napomenuti da su BPRV i žiro kliring sistem otvoreni za rad svim radnim danima od osam do 16 časova, osim subote i nedjelje, te 1. i 2. januara i 1. i 2. maja. Iz CB BiH ističu da su sistemi neprekidno i bez ikakvog zastoja u funkciji od 5. januara 2001. godine do danas, zahvaljujući najkvalitetnijim tehničkim i telekomunikacionim rješenjima. Inače, osim sistema na primarnoj lokaciji u Sarajevu, instaliran je i identičan sistem u Banjaluci koji bi se stavio u funkciju u slučaju nemogućnosti rada sa primarne lokacije. Nezavisne novine
