PODGORICA, Crna Gora obilježava prvi veliki jubilej nakon osamostaljenja, deset godina nezavisnosti. Crnogorsku ekonomiju prethodnu deceniju obilježile su tri godine „ekonomskog buma“ i pet godina ekonomske krize, čije posljedice još traju uz naznake blagog oporavka.
Brojke pokazuju da su plate i penzije rasle u proteklih deset godina, ali i zaduženje države. Plate i penzije skoro duplirane za deset godina Godinu prije sticanja nezavisnosti, prosječna zarada u Crnoj Gori iznosila je 257 evra.
Pored malih zarada, u Crnoj Gori je bila i velika nezaposlenost. Prema podacima Zavoda za statistiku Crne Gore (MONSTAT), 2005. godine stopa nezaposlenosti je bila 20,6 odsto. Nakon osamostaljenja, nezaposlenost je počela da pada, dok su plate konstantno rasle.
Neto zarade su brzo rasle sa 282 eura u 2006. godini na 463 evra, koliko je iznosila prosječna zarada u 2009. godini. Do ovog rasta došlo je zbog jačanja ekonomija, ali i promjene obračuna neto zarade u 2008. godini.
Prosječna neto zarada u martu 2016. godine iznosila je 488 evra. Prosječna penzija u 2006. godini iznosila je 142 eura, a sada je 276 evra.
I broj penzionera je porastao sa 107 hiljada na 127 hiljada. Kada je nezaposlenost u pitanju, u 2006. godini je bilo 38.800 nezaposlenih. Taj broj je 2008. godine opao na 28.323.
Broj nezaposlenih je zatim rastao, da bi na kraju prošle sedmice iznosio 41.220. Ostvaren napredak, ali prisutni i problemi Ekonomski analitičar Vasilije Kostić u razgovoru za Anadolu Agency (AA) kaže da je proteklih deset godina crnogorsku ekonomiju dominantno obilježila svjetska ekonomska kriza.
„Ali u svakom slučaju ako bi dali neku zbirnu ocjenu, Crna Gora je napredovala, ali i da na tom putu ima ozbiljne ekonomske probleme. I od toga, na koji način će rješavati te ekonomske probleme, zavisi njen društeveno-ekonomski razvoj. Crna Gora je napravila značajne rezultate na nivou institucionalne strukture. Lider je u evroatlantskim integracijama. U ekonomskom smislu, Crna Gora ima najznačajniji rast u regionu. Ali, s druge strane, Crna Gora ima ozbiljne strukturalne probleme, visoku uvoznu zavisnost, visok spoljnji dug, visok budžetski deficit, prenapregnute javne finansije, visoku nezaposlenost. Postignut je određeni napredak, ali uz značajnu cijenu, što bi značilo da još uvijek nijesmo efikasna ekonomija“, smatra Kostić.
Da Crna Gora proteklih godina nije živjela od rasta svoje privrede, već dobrim dijelom i od zaduživanja pokazuju podaci o državnom dugu.
On je 2006. godine iznosio 700 miliona, da bi na kraju prošle narastao na 2,34 milijardi evra. Državni dug je u referendumskoj godini bio 32,6 odsto bruto-domaćeg proizvoda (BDP), po čemu je Crna Gora tada bila nisko zadužena zemlja.
Na kraju prošle godine državni dug je bio 64,6 odsto, a granica visoke zaduženosti je 60 odsto BDP-a. Poreski dug je na kraju 2005. godine iznosio 258,8 miliona evra. U godini obnove crnogorske nezavisnosti porastao je za 76 miliona i iznosio je 334,9 miliona evra.
Posljednji podaci o iznosu poreskog duga koji datiraju s početka ove godine pokazuju da je taj iznos na nivou 541 miliona evra. Bruto domaći proizvod 2006. je iznosio 2,1 milijardu evra, da bi na kraju 2008. narastao na 3,08 milijardi. Naredne godine je pao na 2,9 milijardi, da bi se kasnije održavao između 3,1 i 3,2 milijarde. Procjenjuje se da je na kraju prošle godine iznosio 3,59 milijardi evra.
Za deset godina nezavisnosti, Crna Gora je postala uvozno zavisna država. Izvoz Crne Gore 2006. godine iznosio je 441 milion, a uvoz je bio 1,45 milijardi. Pokrivenost izvoza uvozom iznosila je 30 odsto. Na vrhuncu ekonomskog buma 2008. uvoz je porastao na 2,5 milijardi, dok je izvoz bio 416 miliona evra. Na kraju prošle godine, uvoz je iznosio milijardu i 840 miliona eura, dok je izvoz bio 317 miliona evra.
Analitičar Kostić ocjenjuje da prevelika uvozna zavisnost crnogorske ekonomije oslikava da Crna Gora ima strukturalni problem, odnosno, neadekvatnu privrednu strukturu.
„To znači da je naša potrošnja veća od naše produkcije. To generira ozbiljne probleme u održivosti javnih finansija i svega ostalog“, kazao je Kostić.
Prema podacima Agencije za sprječavanje korupcije, broj zaposlenih koji primaju platu iz budžeta od 2006. godine porastao je za 120 posto. S druge strane, za 77 odsto se smanjio broj zaposlenih u privatnom sektoru od 2006. godine.
„To je podatak koji može iz više uglova da se posmatra. Ako ga posmatrate sa stanovišta višeg nivoa usluga, onda to nije dobra okolnost, jer znači da efikasnost pada. Ali ako je rast broja zaposlenih u državnoj administraciji bio uzrokovan time da je država napredovala, uvela nove institucije, onda za to ne možemo reći da je loša okolnost. U svakom slučaju, znamo da je Crna Gora lider u evroatlantskim integracijama, i prema tome postoji potreba za većim brojem zaposlenih. Ali generalno, rast broja zaposlenih u državnoj administraciji, a da se pritom ne dešava rast zaposlenih u privredi, nije dobra okolnost“, mišljenja je ekonomski analitičar Vasilije Kostić.
Crna Gora je 2011. godine imala ubjedljivo najviše policajaca na 100 hiljada stanovnika, njih 808, što je tri puta više u odnosu na zemlje EU gdje je prosjek zaposlenih policajaca na 100 hiljada stanovnika je 300. Agencija Anadolija
