BANJALUKA – Udruženja novinara i organizacije koje se bave zaštitom ljudskih prava osudile su jučerašnje saslušanje novinara redakcije “Srpskainfo” Nikole Morače, odgovornog urednika Siniše Trkulje i direktora razvoja i izvršnog urednika za onlajn Borisa Lakića ocijenivši to napadom i udarom na medijske slobode.
Podsjećamo, Nikola Morača je saslušan u svojstvu osumnjičenog za krivično djelo povreda tajnosti postupka, a u vezi teksta koji je objavio o slučaju silovanja 18-godišnjakinje, koje je nedavno prijavljeno u Banjaluci za koje je osumnjičen M.K. (19) iz Banjaluke.
Udruženje Umbrella, koje okuplja 13 istraživačkih nezavisnih medija, izražava javni protest, te traži hitno izjašnjenje MUP-a Republike Srpske i nadležnog tužioca Gordane Mijatović zbog načina na koji je Morača saslušan u Policijskoj upravi Banjaluka.
Status osumnjičenog novinar Morača je dobio tek nakon što je odbio status svjedoka, kao i otkrivanje izvora informacija, što predstavlja najozbiljniji pokušaj zastrašivanja i prisile novinara što je u suprotnosti sa Smjernicama za saradnju policije sa medijima/medija sa policijom Misije OSCE-a u BiH gdje se navodi da novinari imaju obavezu da štite izvor informacija tokom ispitivanja i provjera od strane policije.
Posebno zabrinjava činjenica da su policijski službenici, uz suglasnost tužioca Gordane Mijatović, od novinara Morače oduzeli mobilni telefon, koji je deponovan u Osnovni sud u Banjaluci, a čije oduzimanje može ugroziti kako sigurnost novinara, tako i izvora informacija.
“Podsjećamo MUP Republike Srpske da je zaštita novinarskih izvora jedan od osnovnih uslova za slobodu medija, te da prema krivičnom zakonodavstvu BiH, međunarodnim instrumentima Vijeća Evrope, OSCE i Evropske federacije novinare, kao i Kodeksu za štampu i online medije BiH, svi novinari imaju pravo na zaštitu izvora informacija“, saopšteno je iz ovog udruženja.
Udruženje Umbrella sa svojim članicama stoji solidarno uz novinara Nikolu Moraču, te poručuju da je nedopustivo da se fokus istrage slučaja silovanja 18-godišnjakinje prebacuje na isljeđivanje novinara i traženje informacija o njegovim izvorima!
Klub novinara Banjaluka: Udar na medijske slobode
Klub novinara Banjaluka takođe traži hitno izjašnjenje MUP-a Republike Srpske i nadležnog tužioca zbog načina na koji je novinar Nikola Morača saslušan.
“Novinar nije dužan da otkrije izvor informacija i svaki pokušaj iznude te informacije od novinara može da se smatra udarom na medijske slobode. Posebno zabrinjava činjenica da mu je oduzet telefon, što može ugrozi i privatnost novinara, ali i izvora‼“, navodi se u saopštenju Kluba novinara Banjaluka.
Dužnost novinara da štiti izvore
Dejan Lučka, direktor Centra za ljudska prava rekao je da Zakon o krivičnom postupku Republike Srpske propisuje da se ne može saslušati kao svjedok osoba koja bi svojim iskazom povrijedila dužnost čuvanja profesionalne tajne, a to je između ostalih i novinar u svrhu zaštite izvora informacija.
Zakon o zaštiti od klevete Republike Srpske navodi da novinar, kao i svako drugo fizičko lice koje je redovno ili profesionalno uključeno u novinarski posao traženja, primanja ili saopštavanja informacija javnosti, koju je dobio informaciju od povjerljivog izvora nije dužan saopštiti izvor informacije.
“Ovo pravo uključuje pravo da ne otkrije bilo koji dokumenat koji bi mogao da razotkrije identitet izvora, naročito uključujući: usmene, pisane, audio, vizuelne ili elektronske materijale. Ni pod kakvim okolnostima pravo na neotkrivanje identiteta povjerljivog izvora nije ograničeno kontekstom postupka u smislu ovog zakona“, napisao je Lučka.
Kodeks za štampane i onlajn medije BiH navodi da novinari imaju obavezu da štite identitet onih koji daju informacije u povjerenju, bez obzira na to jesu li te ličnosti izričito zahtijevale povjerljivost ili nisu.
U slučaju pred Evropskim sudom za ljudska prava Goodwin protiv Ujedinjenog Kraljevstva iz 1996. godine jasno stoji da je zaštita novinarskih izvora jedan od osnovnih uslova za slobodu štampe.
“Bez takve zaštite moglo bi doći do odvraćanja izvora od pružanja pomoći novinarima u informisanju javnosti o pitanjima od javnog interesa. Rezultat bi bio potkopavanje uloge stražara javnosti, a mogućnost štampe da daje tačne i pouzdane informacije mogla bi trpjeti negativne posljedice“, dodao je on.
Smjernice za saradnju policije sa medijima, odnosno medija sa policijom Misije OSCE u BiH navode da novinari imaju obavezu da štite izvor informacija tokom ispitivanja i provjera od strane policije. Uz to, policija ne smije da koristi metode prisile i zastrašivanja novinara kako bi novinari otkrili izvor informacija.
Kako stoji u saopštenju, “za sada nepoznato službeno lice se sumnjiči da je učinilo dostupnim podatke iz istrage koja je u toku, a koji se nisu smjeli dati u ovoj fazi postupka, dok se lice N.M. sumnjiči da je napisalo tekst sa podacima iz istrage koja je u toku, a koji se nisu smjeli objaviti, a koji su lica S.T. i B.L. svojim odborenjem učinila dostupnim javnosti u dnevnim novinama i digitalnom izdanju”.
“Sva tri lica – N.M, S.T. i B.L. su po nalogu postupajućeg tužioca OJT Banjaluka od strane policijskih službenika pozvana u svojstvu osumnjičenih da daju izjavu u Policijskoj upravi Banjaluka i sva tri lica su se odazvala pozivu. Lice N.M. je izjavu dalo u prisustvu svog advokata, te su neistinite tvrdnje ovog lica da je na njega vršen pritisak da ‘oda’ svoj izvor. Tako nešto može potvrditi i sam advokat ovog lica“, navode iz policije.
Dodaju da je “licu N.M. po nalogu postupajućeg tužioca, a u skladu sa članom 130. Zakona o krivičnom postupku Republike Srpske, privremeno oduzet mobilni telefon koji je isti dobrovoljno predao policijskim službenicima, te je predmet odmah deponovan u Osnovnom sudu u Baljaluci”.
“Još jednom ponavljamo, krivično djelo koje se stavlja na teret licu N.M. nije zbog kako on navodi odbijanja da oda svoj izvor i navodnog njegovog postupanja po novinarskim postulatima. Po nalogu postupajućeg tužioca prema licu su preduzmanje mjere i radnje zbog sumnje da je počinio krivčno djelo ‘Povreda tajnosti postupka’ u kojem se jasno navodi sankcija za onog ko neovlašteno otkrije ono što je saznao u sudskom, prekršajnom, upravnom ili drugom zakonom propisanom postupku, a što se po zakonu ne može objaviti ili je odlukom suda ili drugog nadležnog organa proglašeno kao tajna“, stoji u saopštenju.
Agencije
