BANJALUKA – Bankarski sektor u BiH je jedan od najstabilnijih u regionu, ali ta stabilnost ima svoju cijenu, jer su banke veoma stroge po pitanju kreditiranja privrede i radije novac usmjeravaju u kupovinu obveznica koje emituju vlade RS i FBiH. Vlade eniteta u posljednje vrijeme pribjegavaju zaduživanju na domaćem tržištu jer tu ne moraju da sprovode reforme koje od njih traže strani kreditori, ocjenjuju za CAPITAL ekonomski analitičari.
Prema podacima Agencije za bankarstvo Republike Srpske na kraju septembra prošle godine ulaganja banaka u HOV iznosila su 1,1 milijardi КM i veća su za 15,3 odsto u odnosu na kraj 2019. godine.
Vlasničke HOV su imale rast od pet odsto u odnosu na kraj 2019. godine , dok su dužničke veće za 142,7 miliona КM ili 15 odsto u odnosu na kraj 2019. godine.
„U strukturi dužničkih HOV dominantno učešće se odnosi na HOV koje su emitovale države i vlade od 96,7 odsto i porasle su za 147 miliona КM ili 17 odsto u odnosu na kraj 2019. godine. U strukturi HOV koje su emitovale države i vlade dominantno učešće imaju HOV koje je emitovala Republika Srpska od 79,2 odsto sa stopom rasta od 26 odsto i Slovenija sa učešćem od 13,2 odsto i rastom od sedam odsto u odnosu na kraj 2019. godine“, navodi se u izvještaju Agencije.
U devetomjesečnom izvještaju Agencije za bankarstvo FBiH navedeno je da je portfolio hartija od vrijednosti na kraju septembra 2020. iznosio 1,8 milijardi KM, što je za 325,4 miliona KM ili 22,3 odsto više u odnosu na kraj 2019. godine.
U okviru ulaganja u dužničke HOV najznačajnija stavka su HOV koje je emitovala FBiH ukupne vrijednosti 745,3 miliona KM, te HOV RS u iznosu od 254 miliona KM.
“Ako se ukupna ulaganja u HOV analiziraju prema izloženosti po zemljama, najveće učešće od 59,3 odsto je prema emitentima iz BiH, a zatim slijede Hrvatska, Slovenija i ostale države”, navedeno je u izvještaju.
Bankarski sektor stabilan, ali ne ispunjava potrebe privrede
Ekonomista Admir Čavalić kaže za CAPITAL da je bankarski sektor BiH vrlo stabilan i da je dobro je što je većina banaka u stranom vlasništvu. To ih, prema njegovim riječima, čini manje sklonim određenim koruptivnim radnjama kao što je bio slučaj sa propašću dvije banke u RS prije par godina.
„Ono što je možda slabost je što je bankarski sektor vrlo skeptičan po pitanju privrede, nije spreman davati novac tek tako. Naš bankarski sistem zajedno sa monetarnom politikom jedan od najstabilnijih u okviru zemalja regiona. Međutim, ta stabilnost ima svoju cijenu jer ne ispunjava potrebe privrede“, kazao je Čavalić.
S obzirom na to da su se banke u posljednje vrijeme usmjerile ka kupovini obveznica, Čavalić kaže da su entiteti shvatili da mogu dosta lakše doći do novca preko domaćeg tržišta jer to zaduživanje ne prate nikakve reforme kao što je to slučaj sa MMF-om i nekim drugim kreditorima.
„Ono što je, takođe, loše je što to dodatno čini banke konzervativnijim jer one tako mogu da plasiraju svoj novac, a u tom slučaju su manje zainteresovane za podršku realnom sektoru, ali i stanovništvu, jer se pojavljuju vlade koje prave tu distorziju na tržištu što nije dobro“, kazao je Čavalić.
Pavlović: Vlade se zadužuju bez ikakve kontrole, a ne postoji nikakva briga za privredu
Da je bankarski sektor BiH stabilan, ali i da bi se mogao više okrenuti ka finansiranju privrede smatra i ekonomski analitičar Zoran Pavlović ističući da su depoziti u bankama visoki jer ljudi više štede i manje troše.
„S druge strane, taj finansijski potencijal, kao i svaka roba mora biti prometovan, pa banke kupuju hartije od vrijednosti koje emituju entiteti. Osnovni problem koji mi imamo je da, s jedne strane, ne postoji nikakva briga za privredu dok, s druge strane, imamo potpunu slobodu zaduživanja i trošenja od strane vlada bez ikakve kontrole, što je dovelo do toga da se zadužuje ko god može u javnom sektoru. To sigurno prate i strani kreditori i oni stvaraju mehanizme, odnosno postavljaju različite uslove kako bi obezbijedili da se njima krediti vrate“, naglasio je Pavlović.
Direktor NLB banke i član Upravnog odbora Udruženja banaka BiH Radovan Bajić kaže da je osnovna obaveza banaka da odgovorno raspolaže novcem koji ima. On ističe da su gotovo isti prinosi za banke ukoliko daju kredit ili kupuju obveznice.
„Postoji i limit izloženosti prema državi i niko nije taj limit iskoristio u potpunosti što znači da banke mogu i više da kupuju obveznica koje emtiju entiteti. Nisu to veliki iznosi niti dugi rokovi“, istakao je Bajić i dodao da u prošloj godini jeste došlo do pada kreditiranja privrede, ali da je osnovni razlog za to pandemija virusa korona.
On je istakao da banke plaćaju kamatu na čuvanje novca i da je zbog toga bolje da taj novac plasiraju tamo gdje mogu poštujući zakonski okvir.
Republika Srpska u ovoj godini planira da se emisijom obveznica i trezorskih zapisa zaduži 187 miliona KM, od čega 132 miliona KM trezorskim zapisima i 55 miliona KM obveznicama.
Inače, krajem prošle godine propao je aranžman BiH sa Međunarodnim monetarnim fondom (MMF) koji je tražio uspostavljanje jedinstvenog registra računa fizičkih lica pri Centralnoj banci BiH, a čemu se protive predstavnici RS, navodeći da bi to bio prenos nadležnosti i da takav registar već postoji.
Upravo na rascjepkane nadležnosti upozorila i Evropska komisija u Mišljenju o zahtjevu BiH za članstvo u EU. Oni su naveli da je finansijski sektor BiH ostao stabilan, ali da je nadzor nad radom bankarskog sektora otežan zbog rascjepkanih nadležnosti.
„Analitički kapaciteti Centralne banke su ograničeni, a nadzor finansijskog sektora trpi usljed rascjepkanih nadležnosti i nedovoljne međuentitetske saradnje“, navedeno je u Mišljenju.
CAPITAL: Marina Čigoja Ljubojević
