BEOGRAD, Bogatstvo nekolicine vodećih srpskih tajkuna, prema nezvaničnim procjenama, iznosi 31,5 milijardi evra, što jeskoro trećina prošlogodišnjeg bruto domaćeg proizvoda (BDP) Srbije.
Domaći i regionalni mediji su ove sedmice prenjeli da je ubjedljivo najbogatiji srpski tajkun trenutno Milan Janković, alijas Filip Cepter, sa procjenjenom vrijednošću imovine od četiri milijarde evra.
Nekadašnji, kratkotrajni, potpredsjednik srpske vlade, a kasnije “biznismen u naglom usponu” – Miroslav Mišković – raspolaže imovinom koja se procjenjuje na oko dvije milijarde evra, dok se za još jednog, sada odbjeglog, srpskog tajkuna – Bogoljuba Karića – tvrdi da je “težak” oko milijardu evra.
Visoko se kotiraju na listi najvećih srpskih bogataša takođe i Petar Matić sa 700 miliona evra, na koliko se procjenjuje i imovina “glavnog bosa duvanskog šverca na prostoru Balkana” Stanka Subotića Caneta.
U društvu najimućnijih su, pored njih, i Milan Beko, “kralj šećera” Miodrag Kostić Kole, zatim vlasnik više velikih domaćih poljoprivredno-prehrambenih preduzeća Predrag Ranković Peconi, čije bogatstvo se cijeni na 300 do 500 miliona evra, kao i nekolicina drugih, nešto “siromašnijih” tajkuna.
Navedena grupa vodećih srpskih tajkuna, koja je svoje početno bogatstvo stekla u prošloj i uglavnom uvećala u ovoj deceniji, predstavlja, u stvari, tipičan obrazac “uspješnih poslovnih ljudi”, kakvi su u toku protekle dve decenije “nicali” ne samo u našoj, već i u svim drugim takozvanim tranzicionim zemljama, nakon njihovog naglog prelaska sa dirigovane socijalističke na tržišnu privredu.
Kada se u slučaju imovine naših tajkuna poduče crta i sve “sabere i oduzme”, proizilazi da samo desetak takvih bogataša sada raspolaže kapitalom u vrednosti od oko 30 procenata BDP-a Srbije 2009. Riječ je, doduše, o nezvaničnim podacima.
U Rusiji, čiji je BDP prošle godine procjenjen na više od dva biliona (hiljade milijardi) dolara, imovina stotinak najbogatijih ljudi – za koje domaća javnost uvjereno tvrdi da su kapital stekli isključivo na osnovu “pljačkaške privatizacije početkom devedesetih godina” – takođe obuhvata oko trećine vrijednosti prošlogodišnjeg ruskog BDP-a, a slično je i u većini drugih istočnoevropskih zemalja.
U vodećim zapadnim zemljama, uključujući i SAD, Japan i druge svjetske ekonomske sile, udeo imovine najvećih bogataša u BDP-u njihovih država je osjetno manji i dostiže, uglavnom, od pet do sedam odsto.
Ukoliko se izuzme Cepter, koji je svoj prvobitni biznis ostvario u Švajcarskoj i nekim drugim zapadnoevropskim zemljama, proizvodeći i prodajući kvalitetno posuđe i neku drugu robu, svi ostali srpski tajkuni su karijeru uglavnom napravili na domaćem terenu, uz tjesnu saradnju, a često i nesebičnu pomoć, lokalnih političkih moćnika.
Karić je, na primjer, godinama važio za “povjerljivog biznismena Slobodana Miloševića”, dok se poslovni uspon Miškovića takođe usko vezuje za nekadašnjeg predsjednika Srbije i SR Jugoslavije.
Smatra se, na primjer, da je Karić iskoristio svoje političke veze u vrhu vlasti za razvoj biznisa još u vrijeme postojanja bivše SFRJ, ali je pravi procvat usljedio nakon sloma nekadašnje SFRJ, posebno u vreme razarajuće hiperinflacije u Srbiji i nakon što je uz direktnu asistenciju vrha političke vlasti (S. Miloševića) osnovao veoma lukrativno preduzeće mobilne telefonije i tako osigurao ogroman prihod i zaradu.
Mišković je kao “uspješan direktor” kruševačkog preduzeća “Župa” došao na mjesto potpredsjednika srpske vlade 1990, ali se na toj funkciji zadržao svega šest mjeseci, da bi, sa partnerima, osnovao svoj prvi trgovinski lanac, koji je do kraja Miloševićeve ere (5. oktobra 2000) prilično ojačao i, kasnije, prerastao u pravu poslovnu imperiju, u okviru “krovne” kompanije “Delta”.
Mnogi su očekivali “sumrak” domaćih tajkuna nakon petooktobarskih promena u Srbiji, ali se pokazalo da su oni spremno dočekali novo doba i lako se, nakon što su neki od njih, poput Karića, platili takozvani porez na ekstraprofit, uklopili u ekonomsko-pravni model stvoren u postmiloševićevoj Srbiji.
Tako je, na primjer, Kostić dobio najpre gazdovanja u tri “propale” domaće šećerane za sumu od “okruglo” devet evra i već prve godine u tim firmama ostvario popriličnu dobit.
Ostali naši tajkuni su takođe dobro prolazili u “otvorenoj tržišnoj utakmici” kupujući “levo” i “desno” velika i mala preduzeća, placeve i ogromne komplekse obradivog zemljišta ili atraktivnog poslovnog prostora u Beogradu i drugim lokacijama širom Srbije, nerijetko po drastično nižim cijenama od tržišnih.
Mnoge od takvih “privatizacija” su osporene, neke su i sudski poništene, a u posljednje vrijeme se “rješavaju” i na drugačiji način.
Hapšenje bivšeg vlasnika Meridijan banke Tomislava Đorđevića ostavlja nadu da “dobitnike tranzicije”, dakako nelegalne, neće mimoići pravda. Glas javnosti
