VAŠINGTON, Postoji realna opasnost od treće globalne privredne krize, izjavio dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju Pol Krugman. Drakonske mjere štednje u ovoj godini mogu usporiti privredni rast i dovesti do stagnacije, ocijenio Krugman.
Dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju Pol Krugman je u razgovoru za televiziju Si-En-En upozorio je da svijetu prijeti treća velika privredna kriza.
Krugman smatra da su potrebne mjere štednje i budžetska kresanja, ali da bi njihovo uvođenje u ovoj godini bilo ogromna greška koja bi mogla da pokrene treću veliku krizu, prenjeli su svjetski mediji.
U SAD je u toku velika rasprava među ekonomistima koju je podstakao upravo ovaj nobelovac svojim tekstom u Njujork tajmsu 27. juna ove godine kada je napisao da se “pribojava da se nalazimo u ranoj fazi treće krize”.
Aludirajući na prethodne velike američke krize, koje su počele 1873. i 1929. godine, Krugman smatra da će “ta treća kriza biti primarno političko zatajivanje”.
Krugman je u izjavi Si-En-Enu rekao da svjetska finansijska kriza, koja je počela 2007. a čiji je vrhunac bio 2008. godine, može da pređe u dug period recesije, ukoliko se ne promjeni politika.
Vodeći američki ekonomisti se spore oko toga da li je važnije ukrotiti državni dug ili podržati domaću ekonomiju i zaposlenost.
Jedni se pribojavaju recesije, drugi upozoravaju da prema “grčkoj krizi” nisu imune ni SAD.
Prema mišljenju Krugmana neizbežno je da se novčano stimuliše ekonomija i da se podrži zapošljavanje prije nego što globalnu ekonomiju, sa SAD na čelu, povuče opasni vir visoke nezaposlenosti i nastavljajuće deflacije koja vodi privrednoj stagnaciji. Jer, kako navodi Krugman, potrošači čekaju na snižavanje cijena i odlažu kupovinu robe i usluga.
“Ukoliko čovek ne radi tri, četiri godine, za njega je veoma teško da se povrati”, kaže Krugman upozoravajući da ukoliko sa tim budemo nastavili, da ćemo svake godine biti sve bliže deflaciji.
Američka vlada bi, prema mišljenju Krugmana, sada trebalo da se usredsredi mnogo više na podršku zapošljavanju nego na uštede u budžetu.
Dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju 2008. godine tvrdi da zahvaljujući niskim kamatnim stopama vlada može da pozajmljuje relativno jeftino i da bi budžetska kresanja nanjela štetu ekonomskim izgledima, tako da, na kraju, ne bi pomogla smanjivanju deficita.
Mjere štednje su, prema Krugmanu, neophodne, ali za to sada nije povoljno vrijeme.
Nobelovac smatra da “zastrašivanje” primjerom Grčke nije odgovarajuće i da su problemi te zemlje “poseban slučaj”, koji se u mnogim pravcima razlikuje od SAD, ili Britanije.
Mišljenje da bi bilo dobro sačekati sa kresanjima, podržava i američki predsjednik Barak Obama i njegov ministar finansija Timoti Gajtner, ukazuju mediji podsjećajući da su se po tom stavu podudarili i sa njemačkom kancelarkom Angelom Merkel i da se o toj temi nedavno vodila i medijska diskusija između milijardera Džordža Soroša i šefa Evropske centralne banke Žana-Kloda Trišea.
Krugmanove bojazni djeli i drugi nobelovac Džozef Stiglic koji je, takođe za Si-En-En, rekao da je “prerano da se smanjuje podrška fiskalnih politika i da je gotovo isto prevremeno smanjivati podršku bankarskom sektoru.
Neki ekonomisti, međutim, upozoravaju na to da fiskalni stimulansi mogu ostati bez efekta, kao što se u SAD to već desilo.
Nil Ferguson, istoričar i ekonomista sa Harvardskog univerziteta tvrdi da SAD ne mogu da misle da su imuni prema “grčkoj krizi”.
“Stalno ćemo ukrug igrati kejnzijansku kartu i isprobavati dalje fiskalne stimulanse, ili ćemo se suočiti sa realnošću, da je neophodno brzo povećati poreze i smanjivati izdatke, ukoliko želimo da održimo povjerenje međunarodnog tržišta hartija od vrijednosti”, kaže Ferguson.
“Budžetska kriza nas može dostići tokom dvije godine, međutim, tada neće više biti novca za dalje kejnzijanske stimulacije, kaže Ferguson.
“Suprotna fiskalna aritmetika će na kraju pogoditi svaku zemlju, računajući i SAD koja, svakako, nastoji da bude najatraktivnija i najbezbednija luka za investicije. Već neko vreme govorim da su američke obveznice bezbjedna luka, isto kao što je bezbjedna bila luka Perl Harbor 1941. godine”, kaže ugledni ekonomista.
Prema mišljenju glavnog ekonomiste Međunarodnog monetarnog fonda Olivera Blanšara sada se čini da će svetska ekonomija izbeći recesiju, ali da od mnogih faktora zavisi kako će se razvijati dužnička kriza u Evropi.
Vlade, prema njegovom mišljenju, moraju snižavati dugove.
“Mora doći do fiskalne konsolidacije, sa takvim deficitima kakve imamo, ne možemo nastaviti. Ali do toga mora doći na osnovu pouzdanog srednjoročnog plana. Plana za koji će biti potrebno nekoliko godina da bi obezbjedio stabilan odnos duga prema bruto domaćem proizvodu”, kaže Blanšar.
Njegov prethodnik u MMF-u, sadašnji profesor javnih finansija na Harvardu Kenet Rogof saglasan je sa tim.
“Ne možete to (ozdravljenje finansija) sprovesti brzo. To ja ne bih radio. Ali misliti da ćete trošiti i trošiti sve dok ne poplavite, samo zato što možda preti velika kriza? To je mislim suludo”, smatra Rogof.
