BANJA LUKA – Za vrijeme vladavine Milorada Dodika i SNSD-a budžet Republike Srpske je, zahvaljujući PDV-u, prodaji Telekoma i “usisavanju” Fonda PIO, sa manje od milijardu povećan na više od četiri milijarde maraka, ali to nije bilo dovoljno jer istovremeno su budžetska zaduženja povećana 15 puta, pokazuju zvanični podaci Ministarstva finansija RS.
U Informaciji o stanju duga RS navodi se da su u 2008. godini povučena kreditna sredstva u iznosu od 73,81 milion KM ili manje od pet odsto tadašnjeg budžeta u visini od milijardu i po maraka, dok je budžetom za 2023. godinu planirano zaduženje od čak 1,109 milijardi KM, što je skoro 25 odsto usvojenog budžeta za narednu godinu od 4,1 milijardu KM.
U istom periodu dug Republike Srpske se udvostručio i sa 3,097 milijardi koliko je iznosio na kraju 2008. godine porastao na 6,162 milijardi KM na kraju 2021. godine. Ipak, ekonomisti objašnjavaju da to dvostruko povećanje duga u apsolutnom iznosu nije i stvarno povećanje, jer se dug po pravilu računa na osnovu bruto društvenog proizvoda, pa je i na kraju 2008. i na kraju prošle godine iznosio manje od 50 odsto BDP-a.
Iz godine u godinu
Međutim, iako se u navedenoj Informaciji o dugu kaže da se dug uredno servisira, vidi se da je iz godine u godinu povećavan iznos zaduženja u odnosu na otplaćene obaveze.
„U 2008. godini po osnovu spoljnog duga povučeno je 73,8 milion KM kreditnih sredstava, a iste godine je za servisiranje spoljnog i unutrašnjeg duga ukupno plaćeno 119,3 miliona KM. U 2021. godini po osnovu zaduženja i indirektnog zaduženja RS stvoreno je obaveza u ukupnom iznosu od 862,2 miliona KM, dok je po osnovu servisa duga i indirektnog duga RS iz budžeta plaćeno 661,3 miliona KM“, navodi se u Informaciji o dugu RS.
Eskrou račun
Pored toga što je od 2008. do 2023. godine procenat kreditnih sredstava u budžetu povećan sa manje od pet na skoro 25 odsto u istom periodu potrošeno je i milijardu i po maraka sa računa posebnih namjena ili tzv. eskrou računa.
Samo od prodaje Telekoma Srpske početkom 2007. godine na eskrou račun je leglo 646 miliona evra, što je u tom trenutku bilo ravno godišnjem budžetu RS. Prema Konsolidovanom izvještaju o izvršenju budžeta RS na kraju 2021. godine na eskrou računu se nalazilo manje od tri i po miliona ili preciznije svega 3.401.562 КМ.
U 2009. godini, navodi se dalje, u Glavnoj knjizi trezora na ime rashoda evidentirano je 146,35 miliona KM, a te godine povučena su kreditna sredstva u iznosu od 313,65 miliona KM po osnovu spoljnog duga, dok novih zaduženja po osnovu unutrašnjeg duga godini nije bilo.
„U Glavnoj knjizi trezora za 2010. godinu na ime rashoda evidentirano je 173 miliona KM, a povučena su kreditna sredstva u iznosu od 338 miliona KM po osnovu spoljnog duga“, navodi se u informaciji.
U 2011. godini, kaže se dalje, na servis spoljnog i unutrašnjeg duga, te na servis indirektnog unutrašnjeg duga otišlo je 244,8 miliona KM, dok je povučeno ukupno 538,3 miliona KM kreditnih sredstava, od čega je 196,8 miliona upotrijebljeno za finansiranje budžetskog deficita.
„Spoljni i unutrašnji dug se redovno servisira, te je po tom osnovu u 2012. godini na ime rashoda evidentirano 327,9 miliona KM, dok je u istoj godini povučeno ukupno 674,8 KM“, kaže se u Informaciji i precizira da je te godine po osnovu emitovanih trezorskih zapisa povučeno 124,9 miliona KM koji su iskorišteni za pokriće unutrašnjeg duga.
U 2013. godini na ime rashoda evidentirano je 417,7 miliona KM, a povučeno samo deset miliona više kreditnih sredstava ili preciznije 427,4 miliona KM, dok je u 2014. godini na ime rashoda evidentirano 518,1 miliona KM, a povučeno ukupno 643,2 miliona KM kreditnih sredstava.
„Po osnovu servisa duga i indirektnog duga RS u 2015. godini plaćeno je 505,3 miliona KM, a u istoj godini ostvareno je ukupno 546,3 miliona primitaka u budžet. Za servisiranje duga u 2016. godini iz budžeta RS plaćeno je 660,6 miliona KM, dok je po osnovu zaduženja i indirektnog zaduženja stvoreno obaveza u ukupnom iznosu od 727,01 milion KM“, navodi se u informaciji.
Uspjeh
U 2017. godini prvi puta je vraćen veći iznos duga, nego što je bilo zaduženje, a isto se ponovilo i naredne godine.
„Po osnovu servisa duga iz budžeta je plaćeno 760,6 miliona KM, dok je stvoreno obaveza u iznosu od 613,9 miliona KM. U 2018. godini stvoreno je obaveza u ukupnom iznosu od 748,1 miliona KM, a po osnovu servisa duga i indirektnog duga plaćeno 854,5 miliona KM“, pokazuju zvanični podaci.
Nakon što je 2017. i 2018. godine prvi puta iz budžeta više sredstava izdvojeno za vraćanje kredita, nego što je uzeto novih kreditnih sredstava, u 2019. godini nastavljeno je sa dotadašnjom praksom, pa je po osnovu zaduženja stvoreno obaveza od 619,2 miliona KM, a plaćeno 586,6 miliona KM.
„U 2020. godini je stvoreno 816,4 miliona KM obaveza, a iz budžeta na ime zaduženja plaćeno 481,96 miliona KM. U 2021. godini je stvoreno 862,2 miliona KM obaveza, a iz budžeta RS plaćeno 661,3 miliona KM“, navodi se u Informaciji o dugu.
Prema rebalansu budžeta za tekuću godinu, primici od zaduživanja iznosili su 623,5 miliona KM, dok su izdaci za otplatu dugova iznosili 450,3 miliona KM. Budžetom za narednu godinu predviđeno je probijanje plafona od milijardu maraka kada je riječ o zaduženju, jer je na ime primitaka planiran budžetski prihod od čak 1,109 milijardi KM, dok je za vraćanje zaduženja planirano skoro 25 odsto budžeta od 4,1 milijardu KM ili 922,4 miliona KM.
Dekan Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu Marko Đogo kaže za CAPITAL da što se tiče apsolutnog iznosa zaduženja da situacija danas nije mnogo gora, nego prije petnaestak godina.
„Visina duga se mjeri prema visini BDP-a i po tom parametrima situacija nije gora, jer dug iznosi oko ili nešto ispod 50 odsto BDP-a. Međutim, što se tiče dinamike otplate duga, naredna godina će biti najteža u prvom redu zato što na naplatu stiže jednokratna otplata zaduženja realizovanog prije nekoliko godina na Bečkoj berzi u iznosu od 180 miliona evra“, kaže Đogo.
Đogo: Zavisi od politike
On ističe da će predstojeća godina biti izrazito izazovna, jer su u budžetu planirani primici od 1,1 milijardu KM, dodajući da od politike uveliko zavisi hoće li Vlada obezbijediti ta sredstva.
„Najveće finansijske institucije pokazale su da najveći uticaj na njihove odluke imaju najveće i najmoćnije države. Da li će nama eventualno Srbija ili Mađarska priskočiti i pomoći to takođe mnogo više zavisi od politike, nego od ekonomije. O Rusiji se dugo priča, ali do sada nismo vidjeli ništa konkretno“, kaže Đogo.
Na pitanje da li je moguće neko novo zaduženje kao na Bečkoj berzi, on kaže da se opet vraćamo na teren politike.
„Vidimo da jedan dan slušamo izjave političara da samo što nije počeo rat, a sutradan smo na putu prosperiteta i dobijamo kandidatski status. Zato ne mogu ništa da predviđam, jer neko ko se bavi ekonomijom kao strukom ne može da isprati te i takve političke promjene. Daleko sam od tih dešavanja i ne mogu da dajem realne procjene, ali svakako da je elemenat političke stabilnosti izuzetno značajan prilikom izlaska na međunarodna finansijska tržišta“, zaključuje Đogo.
CAPITAL: Darko Momić
