ALEKSINAC, Na teritoriji Srbije nalazi se više desetina ležišta uljnih škriljaca, sa ukupnim procjenjenim resursima većim od 4,7 milijardi tona uljnih škriljaca. Oni bi u narednih nekoliko decenija mogle zadovoljiti veliki dio potreba Srbije za naftom, potvrđeno je za poslovni portal CAPITAL.ba u Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja Srbije.
„Njihova eksploatacija bi bila isplativa i već je počela realizacija Projekta detaljnih geoloških istraživanja uljnih škriljaca i uglja u ležištu ”Dubrava” Aleksinačkog ugljenog basena, u okviru ranije odobrenog eksploatacionog polja, i to u delu mogućeg površinskog kopa u ataru sela Subotinac“, rekao je u intervju za Capital šef kabineta ministarstva životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja Srđan Jovičić.
.
Čaršijske priče vrijedne milijarde evra
– Pred svako poskupljenje goriva, ili u toku predizborne kampanje u Aleksinac stiže i čaršijska priča o otvaranju rudnika za eksploataciju uljnih škriljaca. Priče koje kruže gradom ponekad više naliče na puste želje političara, nego na naučno potvrđene istine. U intervju za Capital šef kabineta ministarstva životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja Srđan Jovičić kaže da su ozbiljna istraživanja već počela.
.
CAPITAL: Da li je tačno da se na teritoriji opstine Aleksinac nalaze nalazišta uljanih škriljaca dovoljna da se podmire potrebe naftom čitave Srbije za period od 50 godina?
JOVIČIĆ: Ranije izvršenim osnovnim geološkim istraživanjima detektovano je na teritoriji Srbije više desetina ležišta uljnih škriljaca, sa ukupnim procijenjenim resursima od preko 4,7 milijardi tona uljnih škriljaca, različitog kvaliteta i sadržaja ulja. Kao najznačajnija ležišta odnosno bazena uljnih škriljaca u Srbiji izdvajaju se: Aleksinac, Vranje, Valjevo-Mionica, Kruševac, Babušnica i druga. Na prostoru Aleksinca, u vrijeme dok je rudnik uglja bio aktivan, vršena su detaljna geološka istraživanja u dijelu Aleksinačkog bazena. Dio ovog bazena je detaljno istraženo na površini od preko 20 kvadratnih kilometara. Aleksinačko ležište uljnih škriljaca je podijeljeno u tri polja: Dubrava, Morava i Logorište i istraženo je bušotinama sa površine terena i jamskim radovima. Aleksinačko ležište, sa rezervama od skoro dve milijarde tona uljnih škriljaca sa prosječnim masenim sadržajem ulja od 10%, za Srbiju predstavlja energetski resurs sa velikim potencijalom, što ga može činiti atraktivnim za investitore.
Proračunate rezerve su svrstane u nebilansne, pošto osamdesetih godina prošlog vijeka, u vrijeme izrade Elaborata o rezervama, nije definisana tehnologija prerade uljnih škriljaca. Geološke rezerve Aleksinačkih uljnih škriljaca, kao i njihov kvalitet, pokazuju da se u ovom ležištu nalazi oko 200 miliona tona ulja (sintetičke nafte). Kada se uzmu u obzir mogući gubici pri eksploataciji i preradi uljnih škriljaca, može se realno računati na ukupnu proizvodnju od oko 120 do 150 miliona tona sintetičke nafte. Obzirom na ležišne uslove, tehničko-tehnološke mogućnosti eksploatacije uz ograničenja u kapacitetima proizvodnje podzemne eksploatacije, sama proizvodnja sintetičke nafte može se kretati u opsegu od oko 500 hiljada tona godišnje, što bi teorijski iznosilo oko 5-6 miliona tona rude godišnje. Sa današnjeg aspekta, to svakako predstavlja veliki izazov pred tehnologiju podzemne eksploatacije. Ako se uzme podatak da se trenutna potrošnja nafte u Srbiji kreće se u granicama od oko 5 miliona tona, zadovoljenje naših potreba bi iznosilo oko 10% godišnje. Prepoznajući ovaj potencijal, tokom 2010. godine nadležno Ministarstvo je pokrenulo i završilo prvu fazu izrade Strategije upravljanja mineralno-sirovinskim kompleksom Republike Srbije – Izrada nacrta mineralne politike i polaznih osnova, a trenutno je u izradi druga faza ovog dokumenta, koji će odrediti primjenu i učešće uljnih škriljaca u potencijalima mineralno-sirovinskog kompleksa, a u cilju unapređenja rada rudarske industrije i povećanja njenog učešća u bruto nacionalnom dohotku na preko 5% do 2030. godine.
.
CAPITAL: Da li je tačno da postoji elaborat o otvaranju rudnika za eksploataciju uljnih škriljaca u Aleksincu i koje su naučne institucije radile na njemu?
JOVIČIĆ: Projekti za otvaranje rudnika uljnih škriljaca ne postoje, već je Javno preduzeće za podzemnu eksploataciju „Resavica“ započelo sa realizacijom Projekta detaljnih geoloških istraživanja uljnih škriljaca i uglja u ležištu ”Dubrava” Aleksinačkog ugljenog bazena, u okviru ranije odobrenog eksploatacionog polja, i to u dijelu mogućeg površinskog kopa u ataru sela Subotinac. Realizacijom projektovanih istražnih radova obezbijediće se adekvatne podloge za što pouzdanije sagledavanje tehničko-eksploatacionih uslova proizvodnje uljnih škriljaca u ovom dijelu Aleksinačkog ležišta.
.
CAPITAL: Često se čuje da tehnologiju dobijanja nafte iz uljnih škriljaca nazivaju ,, prljavom” koja bi potpuno zagadila čitavu okolinu rudnika, koliko je to naučno tačno?
JOVIČIĆ: Nekada „prljava“ tehnologija prerade, a danas jedan od ključnih resursa pojedinih zemalja, dovela je do tehnološkog napretka u preradi rude uljnih škriljaca. Ta tehnologija danas omogućava da se po standardima za zaštitu životne sredine i principima održivog razvoja uspešno primjenjuje.
.
CAPITAL: Koja je cijena nafte po barelu dobijena iz uljnih skriljaca?
JOVIČIĆ: Još je rano govoriti o konkretnoj cijeni nafte koja bi se dobila iz ovog ležišta, jer istraživanja nisu završena i ne postoji urađena studija izvodljivosti ovog projekta. Po ovom pitanju smo optimisti i nadamo se, kada budemo imali jasne podatke i vrijednosti, da ćemo krenuti sa otvaranjem rudnika i prerađivačkih kapaciteta.
.
CAPITAL: Da li ta vrsta proizvodnje predstavlja tehnologiju za koju pojedini fondovi EU mogu da odobre određena sredstva?
JOVIČIĆ: Predpristupni fondovi EU svakako nisu izvor za sredstva kojima bi slični, pa i ovaj projekat, mogli biti finansirani. To su fondovi tipa Svjetske banke, EBRD ili neke druge jake komercijalne banke koju bi potencijalni strateški partner mogao da privuče. Ipak, ovakvi projekti traju decenijama, a samo otvaranje rudnika, do uspostavljanje pune eksploatacije i prerade može proći od 5-7 godina. Za to vrijeme nemate prihode i treba period odloženog plaćanja od najmanje pet godina. Zato su i potrebne finansijske institucije i partneri za ovaj projekat, koji ne samo da imaju znanje i tehnologiju već da mogu da obezbijede i finansiranje ovakvih projekata.
.
CAPITAL: Koja je država najbolje razvila tehnologiju prerade uljnih škriljaca?
JOVIČIĆ: U tome prednjači Estonija i još nekoliko zemalja u svijetu.
.
CAPITAL: Koliko je vremena potrebno, od momenta obezbeđivanja finansijskih sredstava za otvaranje rudnika za preradu uljnih škriljaca, do početka eksploatacije?
JOVIČIĆ: Tokom 2008. godine započeli su kontakti sa kompanijom WKG iz Estonije, koja se bavi preradom uljnih škriljaca, a od 2010. godine i sa državnom Estonskom kompanijom ESTI Energi, koja se bavi proizvodnjom i preradom uljnih škriljaca. Ove Estonske kompanije su i dalje u intenzivnom kontaktu sa Ministarstvom i Javnim preduzećem u vezi saradnje oko istraživanja i moguće eksploatacije uljnih škriljaca u Aleksinačkom ležištu.
.
CAPITAL: Da li već sada imate zainteresovanih firmi za koncesiju na rudnik za preradu uljnih škriljaca?
JOVIČIĆ: Pored pomenutih kompanija iz Estonije, imamo i interesovanje drugih kompanija i investicionih fondova za eksploataciju uljnih škriljca Aleksinačkog bazena, među kojima je i preduzeće „Naftna industrija Srbije” a.d iz Novog Sada.
.
Nafta od škriljaca identična sirovoj
Uljni škriljci su stijene koje sadrže više od 10 odsto organske materije, kerogena (ulja). Obično nastaju u većim jezerima, močvarama ili plitkim dijelovima velikih voda. Pod određenim uslovima prerade i na određenoj temperaturi, od njih se dobijaju gas i ulje. Ulje se može direktno sagorijevati ili se može dalje preraditi u sintetičku naftu koja ima identične karakteristike kao i sirova nafta.
.
Autor: Dušan Ostojić, Aleksinac
