BANJALUKA – Republika Srpska grca u brojnim problemima ekonomske prirode koji direktno utiču na život običnih građana, ali te probleme vlast vješto gura pod tepih stavljajući u prvi plan pitanja koja služe za dnevno-politička prepucavanja.
Javnost u Srpskoj okupiraju izvještaji sa suđenja predsjedniku Srpske Miloradu Dodiku pred Sudom BiH i njegovi verbalni napadi na ambasadora SAD Majkla Marfija. Pažnju zaokuplja Dodikovo osporavanje Kristijana Šmita na funkciji visokog predstavnika i hvalospjevi njegovih susreta sa ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom i mađarskim liderom Viktoro Orbanom.
Za to vrijeme, radnici u pravosuđu štrajkuju i traže svoja prava, nerad sudova i tužilaštava dodatno usporava funkcionisanje, ionako posrnule privrede, dok na naplatu stižu milionske presude iz arbitražnih sporova. Integrisani zdravstveni informacioni sistem (IZIS) koji je plaćen više od 26 miliona KM ne radi više nego što radi i još se oporavlja od hakerskog napada sa početka ove godine. Imovina Srpske se rasprodaje i završava u rukama sumnjivih biznismena, rudnici otvaraju nezakonito, a najviši funkcioneri Srpske redom završavaju na crnoj listi najmoćnije zemlje svijeta.
Crne liste
Na crnoj listi i pod sankcijama SAD nalazi se kompletan vrh Srpske. Pored predsjednika RS Milorada Dodika koji je pod sankcijama SAD od januara 2017. godine, na crnoj listi su i premijer Srpske Radovan Višković, predsjednik Narodne skupštine RS Nenad Stevandić, srpski član Predsjedništva BiH Željka Cvijanović, te potpredsjednik Vlade i ministar pravde RS Miloš Bukejlović.
Pod sankcijama je i srpski član Kolegijuma Doma naroda BiH Nikola Špirić, ali i njegov sin Aleksandar koji je visokopozicionirani službenik Obavještajno-bezbjednosne agencije BiH, zatim nekadašnji Dodikov savjetnik i bivši predsjednik VSTS-a Milan Tegeltija, kao i ministar zdravlja RS Alen Šeranić.
Najnovije sankcije stigle su ove sedmice, a na listi se našla bivša potpredsjednica Vlade i predsjedavajuća Vijeća naroda RS Srebrenka Golić, Dodikov savjetnik Branislav Okuka i Generalni sekretar predsjednika RS Jelena Pajić Baštinac.
Štrajk u pravosuđu
Administrativno-tehnički radnici u 34 pravosudne institucije u RS stupili su u štrajk 28. februara. Traže da se njihove plate usklađuju sa rastom prosječne plate, da se iz zakona brišu odredbe da su topli obrok i regres uključeni u iznos osnovne plate, te da se naknade za obračun minulog staža vrate na raniji nivo.
Štrajk i dalje traje, radnici ne odustaju od svojih zahtjeva, a ministar pravde Miloš Bukejlović priznao je da nema para za ispunjavanje njihovih zahtjeva.
„Ministarstvo ima razumijevanja prema zaposlenima i njihovim predstavnicima, ali nalazimo se u situaciji da trenutno nismo u mogućnosti da nađemo novčana sredstva kojima bi ispunili njihove zahtjeve“, rekao je Bukejlović.
Minimalac
Vlada Srpske donijela je krajem prošle godine odluku o povećanju minimalca sa 700 na 900 KM. Ta odluka je na snazi od 1. januara ove godine, ali poslodavci izražavaju ozbiljno negodovanje i tvrde da je povećanje minimalca izazvalo probleme u njihovom radu.
Istovremeno, izazvan je talas poskupljenja i inflacija zbog čega povećanje minimalca nije dalo očekivane rezultate kada je u pitanju poboljšanje uslova života običnih radnika.
Pad industrijske proizvodnje
Prema statističkim podacima, Republika Srpska je prošle godine doživjela strmoglav pad industrijske proizvodnje. U decembru 2023. godine u poređenju sa decembrom 2022. godine došlo je do pada proizvodnje netrajnih proizvoda za široku potrošnju za 15,1 odsto, a trajnih proizvoda za široku potrošnju za 41,2 odsto.
„Ukupna desezonirana industrijska proizvodnja u Srpskoj u decembru 2023. godine, u poređenju sa decembrom 2022. godine, manja je za 6,2 odsto“, zvanični su podaci Zavoda za statistiku RS.
Ustavni sud RS – cijena struje
Ustavni sud RS 28. februara proglasio je neustavnom Odluku o tarifnim stavovima za snabdijevanje električnom energijom.
„Krajnji kupci u okviru jedne tarifne grupe koji troše više električne energije dovedeni su u nepovoljniji položaj u odnosu na krajnje kupce u okviru iste tarifne grupe koji troše manje električne energije, što je suprotno ustavnom načelu zabrane diskriminacije“, zaključio je Ustavni sud RS.
Ova odluka znači da građani imaju pravo tražiti od Elektroprivrede RS da im izda nove račune za period od 1. januara 2023. godine do 28. februara 2024. godine na kojima će cijena struje biti obračunata po starom tarifnom sistemu.
IZIS
IZIS su hakeri zaključali 31. decembra prošle godine i onemogućili pristup korisnicima, ali i administratorima Fonda zdravstvenog osiguranja RS koji je IZIS platio više od 26 miliona KM.
Vlada Srpske je tek 11. januara donijela zaključak i „obavezala FZO da u što kraćem mogućem roku pusti u rad IZIS“.
“IZIS je 31. decembra 2023. godine bio izložen visokosofisticiranom hakerskom napadu, zbog čega je FZO RS iz bezbjednosnih razloga, bio prinuđen da ga učini nedostupnim eksternim korisnicima. Zahvaljujući pravovremenoj i adekvatnoj reakciji, baza podataka IZIS-a je sačuvana i spriječene su veće posljedice”, navedeno je tada u saopštenju Vlade.
Poslije dva i po mjeseca od hakerskog napada IZIS je pušten u rad, ali stalno postoje problemi sa logovanjem i druge prirode, a resorni ministar Alen Šeranić polovinom prošlog mjeseca je rekao da postoje problemi sa funkcionisanjem IZIS u apotekama i laboratorijama.
RiTE „Ugljevik“ mora Slovencima platiti 245 miliona KM odštete
Rudnik i termoelektrana „Ugljevik“ će u narednih sedam godina Slovencima otplaćivati 245 miliona KM duga po osnovu presude Arbitražnog vijeća u Beogradu.
Pored toga, RiTE je ovom presudom obavezana da Slovencima isporučuje jednu trećinu struje koju proizvede sve dok bude radila.
Pored tužbe „Elektrogospodarstva Slovenije“ protiv RiTE Ugljevik u najavi je i tužba „Hrvatske Elektroprivrede“ protiv RiTE Gacko sa takođe višemilionskim odštetnim zahtjevom i sa istim izgledom za uspjeh.
Arbitraža sa Vijaduktom
Republika Srpska je izgubila još jedan arbitražni spor sa Slovencima, a posljednja nada da neće morati platiti 90 miliona KM odštete je odluka koju Arbitražni sud u Vašingtonu treba da donese po zahtjevu RS za poništenje ove presude.
Riječ je o sporu koji se pred arbitražnim sudom u Vašingtonu, po tužbi slovenačkog preduzeća „Vijadukt”, a zbog jednostranog raskida ugovora o koncesiji za izgradnju hidrocentrala na Vrbasu.
Rudnik u Bistrici
Mještani Bistrice kod Prijedora mjesecima su se protivili otvaranju rudnika u njihovom selu. Proteste su započeli kada su neobilježeni bageri počeli da devastiraju poljoprivredno zemljište na samo nekoliko stotina metara od prvih kuća.
Uprkos tome, Vlada RS je koncesiju za eksploataciju lignita u Bistrici na kraju dala teslićkoj firmi “Drvo-export” koju zastupa odbornik SNSD-a iz Teslića Srđan Klječanin Rufi. Bageri „Drvo-exporta“, tvrde mještani Bistrice, preko noći izlaze izvan koncesionog područja i potkopavaju okolne njive.
Zemljište na Jahorini
Pored rudnika u Bistrici, firma “Drvo-export” u žižu javnosti dospjela je krajem januara ove godine kada je direktnom pogodbom kupila više od 56 dunuma zemljišta u vlasništvu RS na Jahorini za 41.130.000 maraka.
„Drvo-export“ je 8. marta uplatio novac na račun RS, ali je ostalo nejasno odakle toliki novac ovoj teslićkoj firmi. Prema nezvaničnim informacijama, „Drvo-export“ je zemljište na Jahorini platio kreditnim sredstvima, a garanciju za kredit dala je jedna beogradska banka bliska vrhu vlasti u Srbiji.
OC „Jahorina“ gomila dugove
Olimpijskom centru “Jahorina” polovinom januara istekao je trogodišnji grejs period za dva dugoročna kredita od ukupno 20 miliona KM, a u avgustu ove godine na naplatu dospijevaju rate po osnovu još tri kredita u ukupnom iznosu od skoro 50 miliona KM.
Uprkos višemilionskim dugovanjima i tome što im zbog neizmirivanja obaveza banke često blokiraju račune, čelni ljudi OC „Jahorina“ u tome ne vide nikakav problem. Razlog za brigu nemaju zato što je Vlada Srpske garant za gotovo sve kredite ovog preduzeća koji će, kako stvari stoje, na naplatu građanima Srpske.
Banke u strahu od sankcija
Politička kriza mogla bi da uzdrma i veoma profitabilan bankarski sektor u Srpskoj.
Naime, vršilac dužnosti pomoćnika ministra finansija SAD Ana Moris najavila je prošle sedmice prilikom posjete BiH da bi banke koje budu sarađivale sa fizičkim licima i firmama sa američke crne liste i same mogle da se nađu pod sankcijama.
Njena izjava posebno je zabrinula direktore banaka koji su se našli u nezavidnoj poziciji, jer imaju značajne transakcije sa državom i ne mogu tek tako ugasiti račun bilo kojem fizičkom licu, dok bi s druge strane, eventualne sankcije za bilo koju banku mogle da znače potpuni slom.
Ostavka direktora „Šuma Srpske“
Javna preduzeća u Srpskoj odavno su u problemima i to nije nikakva vijest, ali rijetkost i vijest svakako jeste ostavka direktora u nekom javnom preduzeću.
Upravo to se desilo u „Šumama Srpske“.
Naime, vršilac dužnosti generalnog direktora „Šuma Srpske“ Slaven Gojković prije dva dana je podnio ostavku na tu funkciju, a kao razlog je naveo zdravstvene razloge.
Međutim, ovo javno preduzeće godinama unazad grca u dugovima i problemima, pa je to sigurno jedan od razloga zbog kojih se prvi čovjek povlači sa njegovog čela.
Ostavka direktora javnog preduzeća sa najvećim brojem zaposlenih u svakoj normalnoj zemlji bi predstavljala zvono za uzbunu, dok je u RS prošla bez prevelike pompe i ozbiljne analize gubitaka i katastrofalnog stanja u „Šumama“.
Zaduživanje
Rješenje za sve ove probleme vlast vidi u zaduživanju, pa predstavnici vladajuće strukture obijaju pragove po svijetu i traže kreditna sredstva od Rusije i Kine, preko Mađarske i Turske do Saudijske Arabije. Umjesto para, sa tih adresa za sada stižu samo rođendanske čestitke predsjedniku RS, ali njima se ne može zakrpiti nijedna rupa u budžetu.
Umjesto da se bavi sve težom ekonomskom situacijom, vlast se uhvatila u koštac sa slobodom govora i kriminalizovala klevetu sa ciljem, kako se pohvalio ministar pravde Miloš Bukejlović, da spriječi svađe i uvrede u saobraćaju i prodavnicama.
„Svjedoci smo brojnih uvreda upućenih drugima u saobraćaju, u redu na kasi supermarketa, a naročito na društvenim mrežama koje su preplavljene neprimjerenim sadržajima. Zakon će da uspostavi regulativu“, rekao je Bukejlović.
Pored svega ovoga, najavljeno dobijanje zelenog svjetla za početak pregovora o pristupanju Evropskoj uniji slaba je utjeha za građane i predstavlja smokvin list za sve praznije školske klupe i sve veće redove na granicama.
CAPITAL: Darko Momić
