BEOGRAD, Desetom i 25. danu u svakom mjesecu, više nego bilo kom drugom, raduju se žitelji čak 19 okruga u Srbiji.
U te dane penzioneri čekaju svoja primanja, a oni su u većini mjesta brojniji od svojih zaposlenih sugrađana. Od novčanika najstarijih članova posljednjih godina zavisi sve više domaćinstava, jer po zvaničnoj statistici 36 odsto troškova jedne prosječne porodice podmiruju penzijski čekovi. Plate učestvuju sa svega šest odsto više.
Istini za volju, platežna moć penzionera i dalje je manja od njihovih zaposlenih potomaka. Prosječna penzija iznosi oko 23.000 dinara, dok prosječna plata premašuje 42.000 dinara. Nenadmašna prednost penzija je što su redovne i tačne. Većina zaposlenih ne zna sa sigurnošću kada će im „leći“ zarađeni dinar, jer svega petina poslodavaca platu isplaćuje na vrijeme.
Ekonomisti, međutim, upozoravaju da realnost ne odgovara potpuno statističkim brojkama.
– Logično je da penzije sve više učestvuju u potrošnji domaćinstva kada je privredna aktivnost loša, a „siva“ ekonomija ogromna – smatra ekonomista Aleksandar Stevanović. – Penzije, s druge strane, ne mogu da se isplaćuju „na crno“. Nije to jedini razlog. Postoje dijelovi Srbije u koje stižu značajna sredstva od doznaka i ljudi nemaju veliki motiv da se zaposle. Veliko je učešće i poljoprivrednih gazdinstava koja žive od svog rada, ali ne ulaze u statistiku zaposlenih i penzionera.
Broj zvanično zaposlenih i penzionera u Srbiji je skoro izjednačen. Svega je 20.000 više zvanično uposlenih od onih koji su svoj radni vijek zaključili. Proporcija je najlošija u Zaječarskom okrugu. Na 100 radnika ima 165 penzionera. Slično je i u Topliočkom kraju gdje 100 zaposlenih radi za 142 penzionera. Odnos je najbolji u Sjevernobačkom okrugu. Tamo 100 uposlenih zarađuje za 36 penzionera.
U Centru potrošača Srbije (CEPS) upozoravaju da uspješnog funkcionisanja penzijskog osiguranja nema bez zaposlenih, od čijih se prihoda naplaćuju doprinosi. To znači da bi odnos zaposleni – penzioneri trebalo da bude takav da omogućava normalan priliv sredstava iz kojeg će se namiriti penzije.
– Sada je situacija takva da država učestvuje u finansiranju penzija sa skoro polovinom sredstava, jer samo nešto više od 50 odsto sredstava čine prihodi od doprinosa – kaže za „Novosti“ Vera Vida, predsjednica Centra za potrošače Srbije. – Evidentna je finansijska neodrživost trenutnog stanja, i neophodnost primjene nekog vida reforme socijalnog sistema.
Da bi Fond normalno funkcionisao, po nekim procjenama stručnjaka, trebalo bi da u Srbiji imaju 3,5 zaposlenih po penzioneru. Na trenutan broj penzionera, dakle, Srbija bi trebalo da ima preko pet miliona zaposlenih, a ukupno ima oko sedam miliona stanovnika. Kako se čini, dodaje Vida, stopa nezaposlenosti će i dalje rasti, broj penzionera će ostati isti ili veći, a država će, da bi održala balans, nastaviti da interveniše iz budžeta.
– Drugi značajan faktor, pored trenda nezaposlenosti, jeste sve više radnika u „sivoj“ ekonomiji, gdje ostvarivanje zarade ne podrazumjeva uplatu poreza i doprinosa obaveznih po zakonu – ističe Vera Vida.
Osim plate i penzije, prosječno domaćinstvo u Srbiji „hrane“ još prihodi van redovnog radnog odnosa i to sa tri odsto. Primanja od socijalnog osiguranja dodaju 2,3 odsto, prihodi od poljoprivrede još tri odsto, a od imovine 0,8 odsto. Potrošački krediti učestvuju sa 1,4 odsto, rođaci iz inostranstva sa 0,5 odsto i još četiri odsto stiže iz drugih izvora.
Šalju i zemljaci
Pomoć gastarbajtera nije nimalo zanemariva. Tokom jedanaest mjeseci prošle godine, što su posljednji podaci Narodne banke Srbije, od zemljaka u inostranstvu u zemlju je stiglo 2,5 milijardi evra. Skoro identičan iznos je primljen i u istom periodu 2011. godine.
Kada skače pazar
Najstariji sugrađani, penzioneri, finansiraju ne samo nezaposlene, nego i članove domaćinstva, djecu koja rade. U danima kada legnu penzije, promet u trgovinama naglo skoči, jer je to jedini redovan izvor prihoda pored plata zaposlenih u državnom sektoru. U vodećim trgovinskim lancima kažu da kada najstarijima pristignu mjesečna primanja, prodaja poraste i za 50 odsto! Novosti
