Nepovoljan ambijent za grinfild investicije

BANJALUKA, Grinfild investicije, odnosno investicije na “zelenoj livadi” u BiH, opadaju iz godine u godinu zbog destimulativnih mjera, loše zakonske regulative, pogrešnog postavljanja prioriteta i nedostatka podrške dobrim poslovnim investicijama.
 
Igor Gavran iz Sektora za makroenergetski sistem u Spoljnotrgovinskoj komori BiH smatra da dodatni problem predstavlja činjenica da u strukturi ulaganja u BiH dominantan dio otpada na privatizaciju, odnosno preuzimanje postojećih pravnih lica. Umjesto toga, smatra on, težište bi trebalo da bude upravo na grinfild investicijama, odnosno pokretanju potpuno novog poslovnog subjekta.
Ali, čak i u postojećim grinfild investicijama, smatra Gavran, struktura nije povoljna za privredni napredak BiH.
“Najčešća grinfild ulaganja nažalost nisu proizvodna, iako ima i takvih vrijednih pohvale, nego su to ulaganja u velike trgovačke centre čije djelovanje ima čitav niz negativnih posljedica na domaću privredu”, smatra on.
On navodi da takve grinfild investicije imaju poželjan efekat, utoliko što početni priliv novca pri gradnji takvog centra donosi novac i zapošljava radnike na izgradnji, ali da pozitivni efekti vrlo brzo iščeznu.
“Uobičajena praksa dominacije stranih proizvoda u prodaji takvih centara je uništavanje domaće proizvodnje i domaće trgovačke konkurencije, što generiše mnogo više negativnih efekata od pozitivnih”, smatra on.
Duljko Hasić, ekonomski analitičar, smatra da je jedna od najvećih prepreka za priliv stranih investicija, a posebno grinfild investicija, predugi rokovi i komplikovana procedura za registraciju preduzeća.
“Registracija firme i biznisa u BiH i procedure zaista su previše komplikovane. A osim toga okviri za strane investicije nisu ujednačeni u svim mjestima u BiH, ne postoji harmonizovanost zakonodavne regulative, plata, benificija i poreza. Sve to otežava privlačenje stranih investicija i odvlači ih u druge, uređenije zemlje”, smatra on.
Hasić rješenje vidi u stvaranju klastera i ukrupnjavanju proizvodnje, kao i započinjanju pregovora i dijaloga sa zemljama u regionu s kojima imamo potpisan Sporazum o slobodnoj trgovini, na način da se iznađu rješenja koja bi svima bila na korist.
On je uvjeren da BiH ima svojih komparativnih prednosti, posebno u elektroenergetskom sektoru.
U želji da ukažu vlastima BiH gdje vide probleme u BiH za investiranje, Savjet stranih investitora (SSI) u BiH izdao je Bijelu knjigu za 2009. godinu, u kojoj su navedene prepreke za strana ulaganja. Knjiga je prije nekoliko dana predstavljena u Sarajevu.
Tie Sosnovski, predsjednik Upravnog odbora SSI-ja, kaže da vlasti još nisu uzele u obzir njihove jednostavne preporuke iz ranijih godina, mada kaže da je izvjestan napredak postignut.
“U 2009. godini je za investitore ključni problem politička nestabilnost u zemlji i poreska politika”, smatra on.
Sosnovski je pojasnio da je u Bijeloj knjizi navedeno osam područja u kojima su uočene prepreke za investiranje. To su registracija poslovanja, dobijanje boravišne i radne dozvole, porezi, građevinske dozvole, ostvarivanje prava koja proizlaze iz radnih odnosa, te zakoni o privrednim društvima, izvršnom postupku i likvidaciji kompanija.
Gavran kaže da precizni podaci o ukupnom učešću grinfild ulaganja u ukupno uloženim sredstvima stranih investitora nisu poznata, niti se često mogu čuti.
“Međutim, apsolutno je neosporno da takva ulaganja čine najmanji dio ukupnih, a među njima opet dominiraju neproizvodna, dakle struktura je jako zabrinjavajuća i bez suštinskih promjena u kreiranju povoljnog poslovnog okruženja za ulagače”, navodi on.
Gavran je uvjeren da bez povećanja udjela grinfild investicija u BiH nema dugoročne perspektive ekonomskog i društvenog razvoja.
Recepti iz EU

 
EU je danas prostor najvećeg ekonomskog razvoja na svijetu. Na stranicama Evropske komisije nalazi se 14 oblasti koje se tiču ekonomije i pomaganja poboljšanju privrednog rasta. Ekonomska politika je prioritet svih prioriteta EU, i najviše agencija i vremena provodi se na iznalaženju što boljeg poslovnog ambijenta u EU.
1. Pristup finansijama
Malim preduzećima je najteže da finansiraju vlastiti razvoj i inovacije. Evropska komisija radi zajedno sa zemljama članicama na stvaranju uslova za povoljnije kreditiranje i povezivanje i udruživanje preduzeća sa većim firmama.
Za pokretanje grinfild investicije potrebno je mnogo novca, a finansiranje takvih preduzeća rizično je i za ulagače. Kako bi razriješila taj problem, EU radi zajedno sa investitorima i bankama, kako bi oni ušli u veći poslovni rizik, i sa preduzetnicima, koje upoznavaju sa problemima s kojima se investitori suočavaju. Na taj način preduzetnicima su ponuđena bolja osiguranja za dobijeni novac, a rizik banaka i investitora osjetno je manji.
2. Bolja regulacija
Regulatorno okruženje u kojem se vodi poslovna aktivnost značajno utiče na konkurentnost preduzeća i njihovu mogućnost za rastom i kreiranjem radnih mjesta. Evropska komisija privržena je razvoju boljeg regulatornog okvira. On mora biti jednostavan, lako shvatljiv, efektan i provodiv.
Konkretno, EU je ovu oblast podijelila u nekoliko područja. Prvo, EU je donijela 185 inicijativa za pojednostavljivanje zakonske procedure. Drugo, EU planira smanjiti birokratske prepreke za 25 odsto do 2012. godine. Treće, pri kreiranju novih propisa obavezno je uzeti u obzir studije o uticaju tog propisa, te provoditi javne rasprave.
3. Usvajanje evropskih standarda
Iako je pridržavanje evropskih standarda na dobrovoljnoj bazi, EU je uspjela od sredine osamdesetih godina uvesti značajan broj standarda koji su danas u širokoj primjeni.
Standardizacija je dobrovoljni proces razvijanja tehničkih specifikacija zasnovan na konsenzusu svih zainteresovanih strana, odnosno preduzeća, potrošača, sindikata, ekoloških organizacija, nevladinog sektora i javnih institucija.
4. Stimulisanje rasta i zapošljavanja
EU je u Lisabonu 2000. godine usvojila Evropsku strategiju povećanja konkurentnosti EU. Ta strategija je revidirana 2005. godine, a akcent je stavljen na ključne aktivnosti ka kreiranju rasta i stvaranju novih radnih mjesta u EU.
5. Povećanje konkurentnosti evropske industrije
EU prepoznaje značaj industrije kao ključne grane ne samo za rast i zapošljavanje, već i kao podrška inovacijama i uslužnoj djelatnosti, koja u Evropi donosi čak 70 odsto bruto društvenog proizvoda.
Kako bi ostvarila ove ciljeve EU je preduzela tri aktivnosti. Prvo, posvećena je stvaranju jedinstvenog tržišta, drugo primjenjuju se industrijske politike koje imaju za cilj prilagođavanje postavljenim planovima i strategijama, treće sprovode se efektivne strategije kako povećati konkurentnost.
6. Inovacije
EU se ne može nositi sa izazovima globalizacije ukoliko ne bude inovativnija i ne nađe brže odgovore zahtjevima i potrebama tržišta i potrošača.
EU polazi od toga da posjeduje ogroman potencijal za inovacijama. U Evropi je kroz istoriju bilo nebrojeno mnogo inovatora čije su inovacije promijenile cijeli svijet. Prednost Evrope je i kulturna raznolikost njenih stanovnika, što, kada se spoji sa jedinstvenim tržištem EU, nudi ogroman broj novih mogućnosti. EU mora iskoristiti i snažno učešće javnog sektora, koji u svim pitanjima postupa kreativno i odgovorno.
7. Međunarodni odnosi
Evropski preduzetnici treba direktnu podršku Evropske komisije u osiguranju povećanja konkurentnosti evropske industrije u inostranstvu. U Lisabonskoj strategiji, usvojenoj 2000. godine, navodi se da EU mora nadgledati procese u međunarodnoj trgovini, kako bi osigurala poštenu tržišnu utakmicu za privrednike iz EU.
8. Pristup sirovinama
S obzirom na to da su sirovine neophodan dio industrijskog rasta i razvoja, EU se mora pobrinuti da svojoj industriji omogući pristup sirovina i unutar EU, i u inostranstvu. S jedne strane EU je suočena sa velikom konkurencijom različitih zemalja za industrijskim sirovinama u visokoregulisanom okruženju, što otežava i poskupljuje sirovine, dok s druge strane za njenu industriju sirovine iz uvoza su apsolutno neophodne. Evropska politika privržena je pronalaženju jeftinijih sirovina.
9. Istraživanje
Ulaganje u obrazovanje, razvoj i istraživanje sastavni je dio evropskog ekonomskog uspjeha. Zbog toga je bolje i svrsishodnije obrazovanje, kao i širenje univerzitetske mreže, esencijalan dio tih napora. EU je direktno putem komisije ili djelovanjem zemalja članica stvorila univerzitetsku mrežu i kroz bolonjski proces povećala mobilnost studenata i naučnih radnika.
10. Jedinstveno robno tržište
Jedan od najvećih prioriteta Evropske komisije uopšte je stvaranje uslova za lako i jednostavno snalaženje na tržištu i proizvođača i potrošača. Uprava za preduzetništvo i industriju upravo radi na kreiranju regulatorne politike, koja ima za cilj poboljšati funkcionisanje jedinstvenog robnog tržišta kroz uklanjanje barijera i sprečavanje pojavljivanja novih.
11. Jedinstveno tržište usluga
Zahvaljujući Sporazumu o evropskoj ekonomskoj zajednici sve zemlje članice Unije mogu nesmetano da nude ili primaju usluge bilo gdje na teritoriji EU. To praktično znači da biznismeni mogu, na primjer, uspostaviti agenciju za pružanje nekih usluga bilo gdje na teritoriji EU, bez potrebe mijenjanja matične lokacije firme i uz minimalnu birokratiju.
12. Povoljno poslovno okruženje za mala i srednja preduzeća
Vjerovali ili ne, mala i srednja preduzeća čine 99 odsto svih preduzeća u EU. Samim tim, ona su ključni faktor evropskog ekonomskog razvoja, inovacija i otvaranja novih radnih mjesta. Inače, u EU ukupno je registrovan oko 21 milion preduzeća. Zbog njihovog velikog značaja za EU Evropska komisija pripremila je posebne akcione planove kako tim preduzećima pomagati da se izbore za bolje pozicije na svjetskom tržištu.
13. Istraživanje svemira
Evropa treba efektivni svemirski program, kako bi imala vodeću ulogu u ovom strateški veoma važnom području. EU vidi istraživanje svemira kao alat ka rješavanju mnogih izazova koji se nalaze pred čovječanstvom u 21. vijeku. Danas je istraživanje svemira veliki posao u kojem učestvuju na hiljade preduzeća i na desetine hiljade inženjera i drugih stručnjaka.
14. Politika održivog razvoja
EU na održivom razvoju radi osmišljavanjem koncepata sa uvezivanjem tri različite dimenzije koje obuhvataju ekonomsku komponentu, zaštitu prirode, te uzimanje u obzir socijalnih pitanja, poput prava radnika, i slično. Evropska politika je usklađivanje konkurentnosti i održivosti ekonomije i ta dva koncepta međusobno se upotpunjuju i pojačavaju. Taj zadatak na sebe je preuzela Uprava za preduzetništvo i industriju.
Inače, ovo pitanje je glavni motiv koji je doveo do formiranja Evropske ekonomske zajednice, a kasnije i EU. Nezavisne novine