VAŠINGTON, Dogodilo se ono što je prije samo godinu dana izgledalo nezamislivo – litar benzina u SAD je proteklog vikenda poskupio na “okruglo” dolar, dok je ista količina dizel goriva na benzinskim pumpama vodeće svjetske ekonomske sile vrijedilo skoro petinu više, ocjenjuju američki analitičari u pokušaju da odgonetnu da li je i koliko američka ekonomija “zabrazdila u recesiju”.
Vijesti o rekordnim cijenama benizina i dizela usljedile su pošto je sirova nafta na svjetskom tržištu dostigla cijenu od 127,15 dolara za barel, izvještava Glas Amerike.
Američki Nacionalni panel udruženja za poslovnu ekonomiju, uprkos sadašnoj tmurnoj situaciji u domaćoj ekonomiji, optimistički predviđa da će se privredni rast u SAD tokom drugog polugođa uvećati prema godišnoj stopi od dva odsto.
Prognozirana stopa privredne ekspanzije u drugoj polovini godine i nije loša, ako se ima u vidu da je tokom prvog tromesječja ostvaren vrlo slabašan ekonomski rast od svega 0,6 odsto na godišnjoj osnovi i da su procjene za drugo tromjesečje još lošije.
Zabrinjavajuće djeluje i najnovija analiza stručnjaka njujorške privatne istraživačke grupe Konferens bord. Oni predviđaju slabiji ekonomski rast u SAD u narednih tri do šest mjeseci.
Analiza Konferens borda, u stručnim krugovima nazvana Indeks ključnih ekonomskih pokazatelja, obuhvata vrijednost akcija na vodećim berzama, kretanje nezaposlenosti i druge ključne privredne indikatore, uključujući i akcije federalne vlade i centralne banke koje nastoje da stimulišu nacionalnu privredu poreskim olakšicama i nižim kamatnim stopama.
Upozoravajući izvještaj Borda je, inače, objavljen pre nego što je američki predsednik Džordž Buš, nakon konsultacija s ministrom finansija Henrijem Polsonom, još jednom novinarima u Beloj kući priznao da domaća privreda prolazi “kroz težak period”.
Buš je istom prilikom pohvalno govorio o spremnosti Kongresa da usvoji zakone koje je njegova vlada ranije inicirala, s namjerom da podstakne oporavak kreditnog i tržišta nekretnina, koje je od avgusta minule godine u velikoj krizi.
Glas Amerike, u komentaru o stanju zdravlja američke privrede, tvrdi da je ekonomija SAD “ove godine bila blizu recesije, koju je izbjegla, zabilježivši ekonomski rast od 0,6 odsto”.
Nezavisni ekonomisti smatraju, međutim, da je “nategnuti” privredni rast od 0,6 odsto, kakav je, inače, zabilježen i tokom posljednjeg kvartala 2007, suštinski dokaz da je američka ekonomija već dva uzastopna tromjesečja u recesiji, iako zvaničnici u Vašingtonu izbjegavaju to otvoreno da priznaju.
Šef ekonomista Dojče banke sekjuritis u Njujorku Piter Huper, koji je ranije bio zvaničnik Uprave federalnih rezervi SAD (Fed), tvrdi da će se tekuća kriza neminovno odraziti i na budući rast američke privrede.
Huper vjeruje da će se privredni rast u SAD, gledano dugoročnije, sniziti na dva do dva i po odsto godišnje, prema troprocetnom usponu koji je ostvaren u proteklih 15 godina.
“Cijena rizičnog kapitala će vjerovatno biti značajno veća nego u vrijeme kreditnog ‘buma'”, ocjenjuje Huper, čije mišljenje djele i mnogi drugi finansijski stručnjaci.
U aprilskom izvještaju Feda se navodi da je više od polovine finansijskih grupa, koje odobravaju poslovne kredite korporacijama, zaoštrilo uslove kreditiranja, što svakako nije dobra vijest za biznismene.
Banke i finansijske institucije širom svijeta su, zbog globalne kreditne krize, od početka prošle godine pretrpjele gubitke u vrijednosti većoj od 340 milijardi dolara, tvrdi Dejvid Rubinštajn, predsjednik privatne grupacije za trgovinu akcijama Karlajl.
Kada se svede konačan bilans tekuće globalne kreditne krize, koja je u punom obimu buknula avgusta prošle godine, posle sloma drugorazrednog hipotekarnog tržišta u SAD, ukupni gubici finansijskih kompanija širom svijeta mogli bi da se približe sumi od bilion dolara, procjenili su prošlog mjeseca američki ekonomisti.
Koliko je teško hipotekarna kriza pogodila milione Amerikanaca govori i izjava ekonomiste Zoltana Pozara iz američke kompanije Mudi ekonomi, koji ukazuje da je u prvom kvartalu ove godine oko 8,5 miliona vlasnika kuća u SAD, ili približno 11 odsto od ukupnog broja, imalo hipotekarni dug koji je prevazilazio vrijednost njihovih porodičnih domova.
Isti ekomista predviđa da će se broj takvih ljudi uvećati, tokom naredne godine, na više od 12 miliona, što je samo dodatna potvrda razornih posljedica hipotekarne i kreditne krize u SAD.
Teškoće u otplati hipotekarnih zajmova nateraće mnoge zaposlene da potraže nova radna mesta, u nastojanju da osiguraju veći nivo zarade i tako steknu mogućnost urednog servisiranja svojih dugova, predviđaju ekonomisti.
Američka privreda je, međutim, u prva tri mjeseca ove godine izgubila više od 240.000 radnih mjesta, a stopa nezaposlenosti uvećala se u aprilu na pet odsto, prema oko 4,6 procenata lani.
Profesor Kolumbija univerziteta i dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju 2006. godine Edmund Felps smatra da će se američka stopa nezaposlenosti, zbog nižeg nivoa privredne aktivnosti tokom narednog perioda kretati u rasponu od pet do šest odsto.
Prošle i u prvim mjesecima ove godine najviše su bili na udaru zaposleni u finansijskom sektoru, jer su banke, osiguravajuće kompanije i druge organizacije iz te branše otpustile oko 50.000 radnika raznih profila, najavljujući da će se taj proces “po potrebi” nastaviti.
U periodu osmogodišnje Bušove vladavine u američkoj industriji je, kako su ranije izjavili neki uticajni članovi Kongresa, izgubljeno oko tri miliona radnih mjesta, zbog seljenja proizvodnje u azijske zemlje, pretežno u Kinu, gdje je radna snaga u prosjeku jeftinija tridesetak puta nego u SAD.
Profesor Njujorškog univerziteta Tomas Filipon ističe da su plate industrijskih radnika u SAD u godinama visoke kreditne ekspanzije (period od početka 2002. do kraja 2006.) uvećane za prosečnih deset odsto, ali da je sad veliko pitanje kako očuvati taj viši nivo zarada.
Filipon upozorava da bi, ukoliko se u postojećim lošim okolnostima želi očuvati taj nivo, trebalo iz američke industrije otpusti oko pola miliona zaposlenih, što bi povećalo ukupnu nezaposlenost i svako uticalo na dalji rast socijalno-političkih napetosti u društvu. Tanjug
Preuzimanje dijelova teksta ili teksta u cjelini je dozvoljeno, ali uz obavezno navođenje izvora i uz postavljanje linka ka izvornom tekstu na www.capital.ba
