BANJALUKA – U Banjaluci su u avgustu osvanuli bilbordina kojem se promoviše premijera filma Od vizije do pobjede o “uspjesima” UKC Republike Srpske, a sam film premijerno je emitovan na RTRS-u samo dva dana prije zvaničnog početka kampanje. U centru bilborda je Vlado Đajić, direktor UKC RS i nosilac liste SNSD za Narodnu skupštinu Republike Srpske.
U proteklih nekoliko sedmica podigunuta je velika bura u vezi ovih bilborda i premijere filma zbog postojanja indicija da je RTRS sve finansirala javnim sredstvima, što su oni negirali.
Poslanik, predsjednik GO SNSD i direktor UKC
I ovo nije prvi put da se Đajićeva glava u krupnom planu ukazala na bilbordima sa sličnom tematikom jer su i u prethodnim izbornim ciklusima najavljivani npr. besplatni pregledi za pacijente.
Istina, ovo nije striktno zakonom zabranjeno, ali je eklatantan primjer kako se sukob interesa primjenjuje u praksi, preciznije, kako se direktor UKC RS reklamira “sasvim slučajno” uoči izbora.
Još drastičniji primjer sukoba interesa jeste činjenica da je 8. avgusta, kako piše portal Žurnal, UKC RS na čelu sa Đajićem sklopio posao vrijedan 467.961 KM sa banjalučkim Prointerom, firmom s kojom “sarađuje” sin lidera SNSD-aIgor Dodik.
Treba li reći da je Prointer bio jedini ponuđač, a da je Đajić od maja 2018., kada ga je Vlada RS imenovala za v.d. direktora, do danas Prointerudao 12 poslova vrijednih oko 3,6 miliona maraka.
Direktor UKC RS Vlado Đajić je predsjednik Gradskog odbora (GO) SNSD Banjaluka, poslanik te stranke u Narodnoj skupštini RS i njen kandidat za poslanika u NSRS iz zborne jedinice 3.
Zbog činjenice da Đajić obavlja funkciju poslanika u Narodnoj skupštini RS, da je predsjednik GO SNSD Banjaluka i da je istovremeno direktor UKC Banjaluka – on je već u sukobu interesa.
Đajić je ujedno i dokaz kako ministarstva u Vladi RS (ministarstvo zdravlja) i upravna i nadzorna tijela javnih ustanova u Republici Srpskoj, imenujući na rukovodeće pozicije kadrove vladajućih stranaka, krše Zakon o sprječavanju sukoba interesa.
Kao kandidat SNSD-a za poslanika u Narodnoj skupštini RS-a Đajić s pozicije predsjednika GO te stranke već sedmicama, pa i mjesecima, vodi oštru izbornu kampanju, ne prežući pri tom da zloupotrebljava i rukovodeću funkciju u UKC Banjaluka u svrhu lične i stranačke promocije.
Da se u kontinuitetu unutar vladajućih struktura nastavlja kršenje odredbi Zakona o sprječavanju sukoba interesa svjedoči i konkurs za generalnog direktora UKC BL koji je zatvoren 29. jula. Đajićje potvrdio da se na konkurs prijavio jer „ispunjava sve tražene uslove“. Zanimljiva je njegova izjava koja se odnosi na nespojivost funkcija.
„U konkursu je navedeno da kandidat ne može biti lice koje je na funkciji u političkoj stranci, a to su kod nas, prema statutu, predsjednik, generalni sekretar i članovi Izvršnog komiteta“, rekao je Đajić.
Dakle, frapantno je da se Đajić poziva na Statut SNSD-a, koji je u potpunoj koliziji sa Zakonom o sprječavanju sukoba interesa i da je uvjeren da će uprkos tome biti izabran za direktora UKC-a.
Pozicija koju ima u SNSD-u, neupitna lojalnost lideru stranke Miloradu Dodiku, za posljedicu imaju i činjenicu da ni godinu od otvaranja afere Kisik, ovaj slučaj nije dobio pravosudni epilog.
Jednako tako i investicione radove u okviru UKC-a (izgradnja podzemne garaže, novih pristupnih saobraćajnica, rekostrukcije pojedinih klinika) koji se vrše kreditnim sredstvima koja će vraćati svi građani, Đajić promoviše kao dio SNSD-ovog plana razvoja ove zdravstvene ustanove.
Raspodjela rukovodećih pozicija u upravnim strukturama u javnom sektoru RS dio su koalicionih sporazuma stranaka koje formiraju vlast i da bi se zakoni izigrali Vlada RS pri imenovanjima koristi nedorečenosti Zakona o sprječavanju sukoba interesa i takozvani institut vršioca dužnosti direktora.
Iz Vlade RS tvrde da “rukovodioci koji su imenovani kao vršioci dužnosti ne obavljaju svoj mandat u punom obimu”, pa shodno tome njihovim imenovanjem se zakon i ne krši.
Ali suština “ograničenog mandata” ogleda se samo u tome da Vlada RS može po sopstvenim procjenama i međustranačkim dogovorima vršioce dužnosti (v.d.) direktora postavljati i smjenjivati.
Nejednaki pred zakonom
Istim principom vodi se i Komisija za sprječavanje sukoba interesa RS. To i ne čudi jer članove Komisije bira parlamentarna većina koja ima punu kontrolu nad njenim radom i odlučivanjem.
Slobodan Čomić, predsjednik Gradskog odbora (GO) Socijalističke partije (SP) Bileća, odbornik u Skupštini Bileće i predsjednik regionalnog odbora SP-a, kandidat je te stranke u izbornoj jedinici 9 za poslanika u NS RS.
Čomić je i vršilac dužnosti izvršnog direktora za ekonomsko-finansijske poslove u Hidroelektranamana Trebišnjici koja posluje u okviru javnog preduzeća Elektroprivreda Republike Srpske.
Ono što je za Čomića posebno bitno jeste da je već sada u sukobu interesa, i da je to potvrđeno odlukom Vrhovnog suda RS iz jula 2022. godine.
Osnovni sud u Trebinju u novembru 2021. donio je presudu kojom je utvrđeno da je Čomić u sukobu interesa jer shodno odredbama Zakona o sprječavanju sukoba interesa kao funkcioner stranke nije mogao biti imenovan na poziciju v.d. izvršnog direktora za ekonomsko-finansijske poslove Hidroelektrane na Trebišnjici.
Istom presudom utvrđeno je i da je NO HET-a prekršio odredbestatuta HET-a i Zakona o javnim preduzećima RS.
U presudi Osnovog suda Trebinje navodi se, a što je potvrdio odlučujući po žalbi Čomića i trebinjski Okružni sud, da Zakon o javnim preduzećima RS nalaže da za člana uprave preduzeća ne može biti imenovano lice koje obavlja izvršnu funkciju u političkoj stranci.
Odluku Osnovnog suda potvrdio je i Okružni sud u Trebinju, a odbacivanjem Čomićevog zahtjevaza reviziju pravosnažno je okončan sudski postupak i nedvosmisleno potvrđen sukob interesa.
Uprkos sudskim presudama, upravna i nadzorna tijela javnih preduzeća u RS, u ovom slučaju Hidroelektrane Trebišnjica i EPRS, imenujući na rukovodeće pozicije kadrove vladajućih stranaka krše Zakon o sprječavanju sukoba interesa, Zakon o javnim preduzećima i statutarne odredbe koje sami utvrđuju.
U SP-u svjesni su da je njihov kandidat za poslanika u Narodnoj skupštini RS u trenutku kandidovanja u sukobu interesa, ali isto tako koristeći nedorečenosti pojedinih odredbi ovog Zakona i institut vršioca dužnosti direktora u javnom sektoru nastavljaju s praksom kandidovanja stranačkih funkcionera na rukovodeće pozicije i za nosioce zakonodavne vlasti na svim nivoima.
Petrovićev uticaj na birače
Ono što je u vezi Čomića jednako sporno jeste visoka stručna sprema odgovarajućeg smjera i pet godina radnog iskustva u struci, a ove kriterijume, prema odluci suda nije ispunjavao u vrijeme imenovanja.
Čomić je zvanično imenovan za v.d. direktora 28. avgusta 2020. Sud je utvrdio da je ugovor na neodređeno u HET-u dobio početkom juna iste godine i da je na taj ugovor dodan aneks samo dva dana nakon Čomićevog imenovanja.
Čomić je tada utvrdio da mu nije jasno o čemu se radi i da je „ugovor na neodređeno u HET-u dobio još 2007. godine“. Međutim, priznao je da je zaposlen s visokom poslovnom školom, ali nije znao da odgovori gdje je zavšio tu školu, ustvrdivši da je škola koja je imala svoje sjedište u Prištini, a kasnije je izmještena u Blaca, malu opštinu na jugu Srbije.
Prema informacijama iz presude, Čomić je u januaru 2011. diplomirao i na privatnom Univerzitetu za poslovni inženjering i menadžment u Banjaluci (PIM). Čomić tvrdi da je ovdje stekao zvanje diplomiranog ekonomiste.
Nekoliko mjeseci nakon imenovanja na mjesto v.d. izvršnog direktora, on je upravi preduzeća priložio svoju diplomu sa Visoke škole za menadžment i ekonomiju iz Kragujevca od 23. novembra 2018. godine – škole koja nije akreditovana u Srbiji i kojoj je zbog toga privremeno zabranjen rad. Čomić kaže da ne zna da je ovoj školi zabranjen rad.
Luka Petrović, generalni sekretar SNSD-a i vršilac dužnosti generalnog direktora Elektroprivrede Republike Srpske (EPRS), kandidat je ove stranke za poslanika u Narodnoj skupštini RS.
Njegova kandidatura bila je očekivana zbog visoke pozicije koju ima unutar SNSD-a, ali i uticaja može vršiti na birače zbog funkcije u EPRS u kojoj je glavnina radne snage zaposlena u sjedištu RES-a i zavisnim preduzećima, hidroelekrtana i termoelektrana u Trebinju, Gacku, Nevesinju i Bileći.
Iako je i bez sudskih presuda Petrović već sada u sukobu interesa i nespojivosti funkcija stranačkog funkcionera i rukovodioca javnog preduzeća, jednako kao i u slučaju Čomića na to nije reagovala Komisija za sprječavanje sukoba interesa.
Pred ovogodišnje izbore ponovo je Glavna služba za reviziju javnog sektora utvrdila da je spajanje funkcija u političkoj stranci i rukovodeće pozicije u javnom preduzeću jedan od generatora stranačkog zapošljavanja u slučaju Elektroprivrde RS, odnosno njenog zavisnog preduzeća Rudnik i termoelektrana (RiTE) Gacko.
U izvještaju objavljenom 2. avgusta o statusu preporuka datih prilikom finansijske revizije Zavisnog preduzeća RiTE Ugljevik za 2018., navedeno je da je, od ukupno 11 ranije datih preporuka, ta kompanija provela šest, da su djelimično provedene dvije preporuke, dok tri preporuke nisu provedene.
Jedna od neprovedenih preporuka odnosi se na zapošljavanje koje je u RiTE Ugljevik, navodi izvor InfoRadara, u prošloj godini nastavljeno „udarnički“.
U toku 2021. godine Društvo je sa 71 osobom zaključilo 210 ugovora o djelu.
U revizorskom izvještaju je naglašeno da su ugovori o djelu zaključeni i za poslove koji su u okviru djelatnosti Društva, poput izrade planova rada, vođenje određenih knjigovodstvenih evidencija, poslovi objava nabavki na Web-u… za koje je prema Zakonu o radu trebalo da se zaključuju ugovori o radu.
Revizori su utvrdili da je u toku 2021. ova kompanija sa 213 osoba zaključila više stotina ugovora o privremenim i povremenim poslovima. U moru novozaposlenih, našlo se i 47 osoba kojima je u toku prošle godine u RiTE Ugljevik, po raznim osnovama, prestao radni odnos.
U Hercegovini, ističe naš izvor, EPRS jedina je kompanija koja nudi ekonomsku sigurnost radnicima s tog područja. Stoga vladajuće stranke koje „dijele“ rukovodne pozicije u EPRS-u (SNSD, SP i DEMOS) godinu pred izbore mobilišu glasačku mašineriju kako bi im osigurala izbornu pobjedu.
Sve to nije moguće uraditi bez saglasnosti Petrovića, podsjeća naš izvor i navodi da su revizori iste nepravilnosti utvrdili i pred opšte izbore 2018. Podsjećamo da je prijavu za sukob interesa protiv Čomića podnio je Ljubo Vuković, odbornik SNSD-a u skupštini opštine Bileće. No prijava protiv stranačkog kolege Petrovića je izostala.
Od savjetnika do uprave terminala FBiH
Dakle, odbijanje rukovodstva HET-a i EPRS da provedu pravosnažne sudske presude te Čomića razriješe s direktorske pozicije klasičan su primjer da je BiH država zarobljenih institucija i da je izvršna vlast iznad sudske.
Zanimljivo je da su se u konkursima za rukovodne pozicije u javnom sektoru u domenu sukoba interesa organi i institucije pozivali na državni, umjesto entitetski Zakon. Politički analitičari smatraju da se to činilo svjesno kako bi se izbjegla zakonska odgovornost prilikom imenovanja stranačkih kadrova.
Slaven Zeljko, predsjednik Gradskog odbora HDZ BiH Mostar, član je uprave Privrednog društva Operator – Terminali Federacije d.o.o. Sarajevo (OTF), koje je u stoprocentnom vlasništvu Vlade FBiH. Zeljko je nosilac liste HDZ-a za Hercegovačko-neretvanski kanton/županiju. Iz ovoga proizilazi da će, u slučaju da bude izabran (a sve su prilike da hoće), Zeljko biti u sukobu interesa.
On je za Inforadar potvrdio da je spreman napustiti sadašnju poziciju ukoliko bude izabran s liste.
„Ukoliko na Općim izborima budem izravno i neizravno izabran na neku od dužnosti u tijelima vlasti, svakako da ću što se tiče reguliranja mog radno–pravnog statusa postupiti u skladu sa zakonskim odredbama”, rekao je Zeljko.
Zeljko je u upravu Terminala došao kao savjetnik bivše predsjedavajuće Doma naroda Parlamenta FBiH Lidije Bradare. Njemu je pozicija Bradarinog savjetnika bilo prvo radno iskustvo, nakon kojeg je imenovan za vršioca dužnosti člana Uprave u preduzeću Operator – Terminali Federacije.
Zeljko nije prošao konkursnu proceduru za ovu poziciju jer je privremeno imenovan na godinu, pa nisu postojali kriteriji pri njegovom zapošljavanju.
Vlada FBiH je u martu prošle godine dala saglasnost Skupštini Privrednog društva Operator – Terminali BiH za donošenje odluke o dodjeli nagrade članovima uprave društva. Tom odlukom Zeljko je nagrađen sa dvije prosječne mjesečne neto plate isplaćene u Federaciji BiH u prethodnoj kalendarskoj godini a, kako je navedeno, „za izuzetne rezultate poslovanja“.
Operator – Terminali Federacije d.o.o, Sarajevo dobio je negativnu ocjenu federalnih revizora za finansijske izvještaje u prošloj godini. Međutim, uprkos negativnoj ocjeni, članovi uprave, poput Slavena Zeljka, su nagrađeni.
Aljović već bio u sukobu interesa
I nevladina organizacija Centri civilnih inicijativa (CCI) svojevremeno je, zalažući se za depolitizaciju javnih preduzeća, reagovala na donošenje odluke o dodjeli nagrade članovima uprave Terminala.
“Uvidom u rezultate poslovanja navedenog preduzeća vidljivo je da su ‘izuzetni rezultati’ ustvari gubici, za koje bi neko trebao odgovarati, a ne biti nagrađen“, istakli su tada iz CCI-a.
Hamed Aljović je kandidat za izbornu listu SDA za Skupštinu Kantona Sarajevo. Ovaj zastupnik u SKS već je bio u sukobu interesa jer je njegova firma SD Limuzin dobila značajne podsticaje za razvoj privrede od kantonalne Vlade. Tako je u oktobru 2020. Ministarstvo privrede KS odlučilo „potaknuti“ Aljovićevu firmu sa 10.000 KM, dok su podsticaji za druge firme, iz iste Odluke, iznosili od 500 do 4.000 KM.
Dakle, Aljović je poslanik u Skupštini koja je izglasala budžet iz kojeg mu je dodijeljen novac.
Izvor Inforadara kaže da je ovaj član SDA u SKS ušao na listu SDP-a sa zadnjeg mjesta i odmah po prihvatanju mandata prešao u SDA. Potom je 2018. ušao u Skupštinu KS sa liste SDA.
Zanimljivo je da se u registru akta.ba Aljović vodi kao vlasnik firme, dok na stranici CIK-a u formularu „Izjava o imovinskom stanju izabranog člana organa vlasti“, firma se ne navodi kao dio imovine koju je Aljović posjedovao u 2017.
Ostaje da se vidi da li će Hamed Aljović prijaviti svoju firmu u izjavi o imovinskom stanju – što je dužan u roku od 15 dana od prihvatanja kandidature za izbore. No, javnosti je potrebno skrenuti pažnju na ovo jer je ovaj kadar SDA već bio u sukobu interesa.
Iako im je pružena mogućnost, ni Aljović, kao ni Đajić, Čomić i Petrović, koji su u direktnom sukobu interesa, nisu odgovorili na pitanja Inforadara.
Inforadar