NJUJORK, Da li uticaj jednog gradonačelnika zavisi od veličine grada, ovlašćenja i budžeta kojima raspolaže ili njegove vizionarske hrabrosti i harizme i da li je prvi čovjek Njujorka Majkl Blumberg zasluženo ponio titulu “najmoćnijeg gradonačelnika” na svijetu?
Dok izborna trka za Blumbergovog nasljednika na mjestu gradonačelnika Njujorka uveliko traje, zna se da pobjednika na izborima u novembru očekuje pažnja međunarodne javnosti i budžet od 70 milijardi dolara, što je više nego što imaju neke male zemlje, ali populacija od osam miliona ljudi.
On ili ona biće vjerovatno najmoćniji gradonačelnik na svijetu, kaže Mičel Mos, profesor politike urbanizma i planiranja na Univerzitetu u Njujorku, jer uz tu funkciju slijede i jedinstvena izvršna ovlašćenja – otpuštanje i zapošljavanje ljudi na čelu glavnih gradskih služni poput policije ili škola, kao i raspoređivanje budžeta.
“Ta ovlašćenja nema čak ni guverner Kalifornije. Gradonačelnik Njujorka kontrolše obrazovanje milion djece. Školstvo je svuda u svijetu u nadležnosti države a ne čelnika jednog grada”, kaže on.
Ta ovlašćenja sticana su postepeno, datiraju još od 17. vijeka kad su Britanci protjerali Holanđane, da bi 2002. godine postala veća kada je ogroman školski sistem restrukturiran i stavljen direktno u nadležnost gradonačelnika.
Osoba koja vodi najveći grad u SAD često uživa veliku medijsku pažnju. Ali i gradonačelnici drugih gradova sve češće dospijevaju u žižu javnosti, navodi BBC.
Tako se recimo, gradonačelnik Londona Boris Džonson svakodnevno pojavljuje u medijima, a prvi čovjek Pariza Bertran Delanoe zaslužio je pohvale zbog programa besplatnog korišćenja bicikala koji je prekopiran i u drugim gradovima, dok buduća Olimpijada u Brazilu skreće pažnju Rija de Žaneira Eduarda Paeša.
“Gradonačelnici nema sumnje otjelotvoravaju duh svog vremena – to su vizionari, urbani lideri koji se mnogo bolje uklapaju u svijet 24.časovne medijske pažnje i globalnu potrebu za praćenjem slavnih ličnosti”, smatra analitičar Toni Trevers iz Londonske privredne škole.
Blumbergove akcije u cilju zaštite javnog zdravlja – zabrana pušenja i pokušaji ograničenja količine gaziranih pića – inspirisali su gradonačelnike širom svijeta da se uključe u podršku zdravlju bez straha da će biti optuženi za tutorstvo, kaže on.
Neki britanski gradovi kao što su London, Bristol, Liverpul počeli su da usvajaju američki model direktnog izbora gradonačelnika, a slično se desilo i u njemačkim i italijanskim gradovima.
Ali ko je najmoćniji? Gradonačelnik Njujorka troši više novca nego prvi čovjek Londona gdje je većina nadležnosti prenijeta na 32 londonske opštine. Ipak, kada je riječ o saobraćaju, tu Blumberg nema šta da kaže.
Sigurno je da su gradonačelnici koji djeluju kao državni guverneri, moćniji od Blumberga, ali niko od njih nema njegov uticaj, kaže stručnjak Tan vom Hove i navodi primjer bivšeg gradonačelnika Meksika koji je legalizovao abortus i gej brakove, stvari koje recimo Blumberg ne može.
Ipak, postoji razlika između opisa posla i ličnosti čovjeka koji ga obavlja, kaže on. Blumberg je vjerovatno najmoćniji gradonačelnik zahvaljujući svojoj ličnosti i bogatstvu, a osoba koja će ga naslijedniti vjerovatno neće moći da ga prati.
Ipak, mnogi gradonačelnici koji su raspolagali daleko manjim budžetima, ostavili su svoj trag u istoriji. Tedi Kolek, gradonačelnik Jerusalima skoro 30 godina, opisivan je kao najuticajniji jevrejski neimar u gradu još od biblijske ličnosti Iroda Velikog.
A Paskal Maragal, gradonačelnik Barselone ostaće upamćen po tome da je transofmisao grad u postdiktatorskoj eri.
Gradonačelnici mogu biti efikasniji od političara jer manje poziraju. “Ako upravljate gradom od deset miliona stanovnika, morate da obezbjedite da sve funkcioniše i da je policija na ulicama. To nije visoka politika, već na isti način rade i konzervativci, laburisti, republikanci, demokrate i socijalisti”, kaže Trevers.
Teoretičar politike Bendžamin Barber u svojoj knjizi “Kad bi gradonačelnici vladali svijetom” kaže da su oni mnogo bolji u rješavanju globalnih pitanja nego šefovi država.
“Nacionalni političari se pridržavaju velikih istorijskih normi i političkih ideologija, ali gradonačelnici moraju da rješavaju stvari – moraju da pokupe đubre i poprave kanalizaciju. Oni rješavaju probleme i to ih čini pragmatičnima”, poručuje on.
Gradovi međusobno sarađuju, a sada kada većina svjetske populacije živi u urbanim sredinama, 21. vijek bi mogao da bude vijek gradova – i gradonačelnika, navodi BBC.
Tokio
Još jedan kandidat koji bi mogao da ponese titulu “najmoćnijeg gradonačelnika” je guverner Tokija Naki Inose. Tehnički, oni nije gradonačelnik, ali radi kao izvršni direktor tokijske vlade koja je odgovorna za saobraćaj, srednje obrazovanje, bolnice, ekonomski razvoj, kanalizaciju i upravljanje u slučaju katastrofe. Njegov budžet je 63 milijarde dolara, skoro isto kao i Blumbergov, ali su mu ovlašćenja veća i upravlja dvostruko većim brojem stanovnika, navodi BBC. Pored toga, samo sedam odsto njegovih prihoda dolazi od centralne vlade, što je mnogo manje u odnosu na druge gradove, uključujući Njujork čijih 31 odsto budžeta potiče iz federalnih izvora. Tanjug
