BERLIN, Dok se ostatak svijeta oporavlja od velike recesije koja je počela između 2008. i 2009. godine, Evropa stagnira i procjenjuje se da će 2015. dostići ekonomski rast od samo 1,7 odsto. Šta se može učiniti da se situacija popravi? Jedno od rješenja odnosi se na slabiji evro.
Ranije ovog mjeseca, šef Erbasa založio se za drastične mjere kako bi se smanjila vrijednost evra prema dolaru za oko deset odsto, od besmislenih 1,35 dolara na vrijednosti između 1,20 i 1,25 dolara. Evropska centralna banka je dodatno snizila kamatne stope za depozit, ali takvi potezi nisu imali mnogo uticaja na međunarodne berze.
Navedeni problemi uglavnom su posljedica činjenice da ništa nije preduzeto kako bi se podstakla agregatna tražnja. Velika Britanija, Sjedinjene Države i Japan izdvajaju sve više novca za oživljavanje ekonomije, a devalvacija postaje suštinski dio mehanizma oporavka.
Predsjednik Evropske centralne banke (ECB) Mario Dragi često aludira na kvantitativne olakšice. Između ostalog, prošlog mjeseca je ponovio da “ukoliko bude potrebno, brzo ćemo djelovati kako bi primjenili politiku dodatnih monetarnih olakšica”, ali njegov “hronični” nedostatak odlučnosti podsjeća na Marka Karnija, guvernera Banke Engleske, koga je jedan bivši britanski ministar uporedio sa “nepouzdanim dečkom”.
Ipak, inercija ECB ne može se u potpunosti pripisati kursu evra. Duboke razlike u finansijskom sektoru širom evrozone takođe igraju veoma važnu ulogu. Suficit Njemačke, koji je najveći u evrozoni, ne predstavlja novost.
Ta pojava registrovana je još osamdesetih godina prošlog vijeka i stanje se privremeno promjenilo samo nakon ujedinjenja dvije Njemačke, kada su zbog intenzivnog ulaganja u građevinski sektor u nekadašnjoj Istočnoj Njemačkoj umnogome umanjene devizne rezerve države.
Sada se, pak, države, koje su bile suočene s velikim deficitima, kreću u pravcu ostvarivanja suficita, što znači da je, uopšteno govoreći, finansijski sektor evrozone u boljoj poziciji nego što je to bio slučaj ranije. Ali, države evrozone i dalje više štede nego što investiraju, odnosno izvoz premašuje uvoz, čime se osnažuje zajednička valuta.
U oktobru 2013. američki Trezor upro je prstom u Njemačku upravo zbog takve prakse, tvrdeći da je njen tvrdokorni stav uzrok nevolja u Evropi. U tom kontekstu, upotrebljen je argument da ukoliko jedna država ima suviše veliki suficit ostale trpe jer će se najverovatnije suočiti s deficitom.
Novembra 2013. ekonomista Pol Krugman napisao je da je “ceh mjera štednje uvećan zbog odbijanja Njemačke da se prilagodi novonastalim okolnostima”. Prema njegovom mišljenju, mada je bilo neizbežno da Španija prođe kroz težak period jer je dugo trošila više nego što je zarađivala, “tromost” Njemačke u velikoj mjeri je doprinjela nevoljama Španije.
Njemačka odbacuje navedena gledišta. Ilustracije radi, Ministarstvo finansija Njemačke ocjenjuje da veliki suficit ne predstavlja “nikakav razlog za zabrinutost, ni za Nemačku, ni za evrozonu, kao ni za globalnu ekonomiju”. Kako se ističe u Berlinu, nije potrebna nikakva “korekcija” suficita, a ako i postoji potreba za promjenom, države koje se bore sa deficitom treba da se prilagode i da stegnu kaiš.
Dakle, moraćemo da se uzdamo u Dragija i politiku kvantitivnih olakšica kako bi spasili evro od Njemačke. Prije ćemo biti svedoci bacanja novca iz helikoptera, nego što će Njemačka pokazati bilo kakvu spremnost da smanji svoj suficit. Danas
Autor Robert Skidelski je član Gornjeg doma britanskog parlamenta i počasni profesor političke ekonomije na Univerzitetu Vorvik.
