BDP porastao četiri i po puta

BANJALUKA, Mnogi građani BiH, ali i drugih zemalja koje namjeravaju da postanu članice EU, često se pitaju hoće li izgubiti svoju samostalnost, ili hoće li neki birokrata iz Brisela u njihovo ime donositi odluke koje se njima ne sviđaju, odnosno na njihovu štetu. Slične dileme imali su i brojni građani zemalja koje su bile na putu ka EU, a danas su postale njene članice.

 
Brojne prednosti članstva
Međutim, Helena Vodušek, iz Odjeljenja za odnose s javnošću Vlade Republike Slovenije, koja je članica EU od 2004. godine, na ovo pitanje daje vrlo jednostavan odgovor.
“Kao što lako možete vidjeti, trenutno se ni jedna zemlja ne gura na izlaznim vratima EU. Prije bi se moglo reći da je obrnuto”, ističe ona.
Koliko je Slovenija napredovala od vremena međunarodnog priznanja, možda najbolje govori podatak da je 1991. godine brutodruštveni proizvod bio 4.986 evra po glavi stanovnika, a da je u 2008. godini iznosio 22.800 evra, odnosno porastao je za čak više od 4,5 puta.
Iz perspektive te jedine zemlje koja je nastala raspadom bivše Jugoslavije, Vodušekova navodi da su prednosti članstva u EU brojne.
“EU vam nudi mnogo. Nudi vam veliko slobodno tržište, visok nivo pravne zaštite, dalekosežnu politiku strateških planiranja. Nudi slobodno putovanje bez birokratskih zaustavljanja od Ljubljane do Sjevernog pola, nudi nam plaćanje u eurovaluti u mnogim zemljama u kojima slobodno možemo tražiti posao”, kaže ona.
Konkretne prednosti slovenačkog članstva u EU su, prema njenim riječima, brojne. Pored evropskih fondova, Slovenija je kroz proširena tržišta dobila priliku za rast poslovnih aktivnosti, a kroz evro jednostavnije plaćanje i veću monetarnu i ekonomsku stabilnost.
“Osim toga, slovenački jezik je postao zvanični jezik EU, Slovenija je proširila svoj uticaj u spoljnoj politici, i zajedno sa drugim članicama oblikuje budućnost međunarodnih odnosa generalno”, kaže ona.
Takođe, kako navodi Vodušekova, kroz Šengenski sporazum Slovenija je uklonila granice, poboljšala bezbjednost i policijsku saradnju sa drugim članicama Šengena, a Slovenci su dobili priliku da se zaposle van granica svoje zemlje u drugim EU članicama bez potrebe da vade radnu dozvolu a da istovremeno imaju isti tretman kao i građani te zemlje.
“Naši mladi ljudi mogu ići da studiraju u druge zemlje, a članstvo u EU ima veoma važnu ulogu i pozitivan uticaj na promociju naše zemlje i njene prepoznatljivosti u svijetu”, navodi ona.
Koliko je članstvo u EU pomoglo brojnim privrednim subjektima u Sloveniji, može se vidjeti na primjeru ‘Mercatora’, najvećeg slovenačkog trgovinskog lanca.
Paralelno sa slovenačkim pristupanjem EU, i s procesom evropskih integracija zemalja zapadnog Balkana, poslovni uslovi su se poboljšavali, što je ‘Mercatoru’ pomoglo da postane jedan od vodećih trgovinskih lanaca u ovom dijelu Evrope.
Melita Kolbezen, pomoćnik predsjednika Uprave za strateške finansije i informatiku Poslovnog sistema “Mercator”, kaže da je članstvo Slovenije u EU, pored regionalne saradnje, pomoglo i u poboljšanju poslovnih procesa, prije svega finansijskih i nabavnih. Ona smatra da će put i članstvo BiH ka EU pozitivno uticati i na “Mercator”.
“Članstvo BiH i drugih država u regionu pozitivno će uticati na poslovanje zbog otklanjanja prije svega administrativnih prepreka, koje sada čine međusobno poslovanje skupljim i sporijim”, rekla je ona.
Jedan od glavnih oblika razvojne pomoći zemlji članici su evropski fondovi i programi. Oni funkcionišu na način da svaka zemlja godišnje uplaćuje određenu sumu, a onda povlači novac u zavisnosti od kvaliteta programa koje ponudi.
Visoka iskorištenost fondova
Prema podacima koje nam je ustupila Vodušekova, Sloveniji je u periodu 2007-2013. godine kroz kohezione fondove, odnosno kroz evropske fondove manje razvijenim regionima i za podršku u prilagođavanju evropskim standardima, dodijeljeno oko četiri milijarde evra. Kroz Operativni program za jačanje regionalnih razvojnih potencijala, Slovenija može dobiti maksimalno 1,7 milijardi evra. U Programu za razvoj ljudskih resursa Slovenija može dobiti oko 755 miliona evra, dok Operativnim programom za zaštitu životne sredine i saobraćajne infrastrukture, Slovenija u navredenom periodu može da računa na 1,6 milijardi.
Osim ovih programa, Slovenija je uključena u brojne druge fondove i programe. Samo za evropsku politiku saradnje, Slovenija sa svojim evropskim partnerima može računati na dodatnih 300 miliona evra. U ovom trenutku postoji pet takvih programa sa Austrijom, Italijom, Mađarskom, Hrvatskom, te program jadranske inicijative.
Slovenija je od do sada dodijeljenih fondova u periodu 2007-2009, iskoristila značajan dio. Fondove zasnovane na tenderu, Slovenija je iskoristila sa 66,4 odsto, odnosno uzela je 1,3 milijarde evra. U grupi sertifikovanih operacija, zajedno s nacionalnom komponentom, iskorišteno je čak 105 odsto, odnosno oko dvije milijarde evra. Dio koji otpada na ugovore iskorištenost iznosi 82 odsto, odnosno povučeno je 1,6 milijardi evra. Gotovo milijardu i po evra dobijeno je u istom periodu za refundiranje i podršku, odnosno iskorišteno je 50 odsto raspoloživih sredstava.
Ivo Vajgl, evropski parlamentarac iz Slovenije i bivši ministar vanjskih poslova te zemlje, kaže da je u periodu 2007-2013. Slovenija potencijalno primila više novca nego što uplaćuje u budžet EU, čime je Slovenija ostvarila čak dvije milijarde evra “suficita”. On kaže da građani BiH uopšte ne treba da imaju zadršku za članstvom u EU.
“Nema slabih strana članstva u EU i ona nema razumne alternative. Slovenija, ja lično, i moja parlamentarna grupa liberala ALDE svesrdno podržavamo evropsku perspektivu zemalja zapadnog Balkana za članstvom u EU”, rekao je on.
Komparativne prednosti Slovenije
Nakon pristupanja EU, Slovenija je napravila listu od 16 komparativnih prednosti, koje su je učinile uspješnom zemljom velikim dijelom i zahvaljujući članstvu u EU.
• 1. Slovenija je bila relativno malo tržište, ali je uspjela povećati njegovu vrijednost
• 2. Slovenačko tržište je interesantno za strane investitore
• 3. Zbog toga što je Slovenija članica EU, otvaranje firme u toj zemlji znači pristup kompletnom tržištu EU
• 4. Slovenija je idealna odskočna daska za poslovanje u JI Evropi
• 5. Slovenija je pojačala odnose sa svojim bogatijim evropskim susjedima, poput Austrije i Italije
• 6. Slovenija je popravila obrazovanje svojih ljudi koji poznaju strane jezike i izuzetno su informaciono pismeni
• 7. Značajno su porasle i inovacije u tehnologiji
• 8. Porastao je i izvoz, kao i prihod slovenačkih firmi u poslovanju sa inostranstvom
• 9. Slovenija je profitirala i od svog geografskog položaja
• 10. Dobila je kvalitetnu saobraćajnu i telekomunikacionu infrastrukturu
• 11. Brzorazvijajuće informaciono društvo
• 12. Kvalitetniji obrazovni sistem
• 13. Dinamizirala je i stabilizovala političko i ekonomsko okruženje
• 14. Postigla je visok nivo zaštite stranih investitora
• 15. Slovenija je uvela i niske poreze na dobit
• 16. Poboljšala pogodnosti stranim ulagačima koji dolaze u Sloveniju
Investirane milijarde u autoputeve
Jedan od najvažnijih projekata koji je Slovenija u proteklom vremenu provodila, je izgradnja autoputeva. Veliki dio tih projekata finansiran je i iz kohezionih fondova EU.
Prema podacima Marjana Kolera, iz Službe za komunikacije Državne direkcije za autoputeve Slovenije (DARS), u periodu 2007-2009. Slovenija gradi četiri dionice autoputeva. To su Beltinci – Lendava, Slivnica – Draženci, te dvije dionice na autoputu A2 Pluska – Ponikve i Ponikve – Hrastje.
“Za prva dva projekta Evropska komisija je već izdala odobrenje, dok za preostala dva treba još malo pričekati”, rekao je on.
Ukupna vrijednost projekta Beltinci – Lendava je 116 miliona evra, dok će iz kohezijskih evropskih fondova od tog iznosa biti izdvojeno 42 miliona. Radi se o četvorotračnom punom autoputu koji će povezati dva glavna putna koridora Slovenije.
Prema njegovim riječima, druga dionica duga je 19,8 kilometara, i od 228 miliona namijenjenih za njenu izgradnju EU će kroz kohezijske fondove dati 88 miliona evra.
Inače, kada je u pitanju saobraćajna infrastruktura, Slovenija je iznad prosjeka EU u gustini mreže autoputeva i brzih puteva. Prema podacima Putne federacije EU, prosjek EU u gustini saobraćaja (bez Bugarske i Rumunije) iznosi 1,24 odsto, dok je u Sloveniji taj procenat oko 1,4 odsto. Poređenja radi, u Poljskoj je taj procenat 0,15, u Mađarskoj 0,3, dok je u Češkoj 0,4 odsto. Najgušću mrežu autoputeva u EU ima Njemačka, i kod nje je taj procenat nešto veći od 1,9 odsto.
Slovenija je 1994. godine kao svoj strateški cilj stavila izgradnju mreže autoputeva kroz Nacionalni program izgradnje autoputeva. Programom su predviđena dva koridora.
Sjeverozapadni koridor ide od Šentilja na austrijskoj granici, do Kopra sa izlazima ka italijanskoj granici i ka mađarskoj granici. Sjeveroistočni koridor ide od tunela Karavanke na granici sa Austrijom i Obrežje na slovenačko-hrvatskoj granici.
Kada je program izrađen, Slovenija je imala izgrađenih oko 200 kilometara autoputeva i brzih puteva od vremena dok je bila u bivšoj Jugoslaviji. Trenutno u Sloveniji ima oko 505 kilometara autoputeva i brzih puteva, što znači da je u periodu od 1994. do 2007. izgrađeno čak 305 kilometara autoputeva. Kompletan završetak mreže planiran je za 2013. godinu. Na internet stranici DARS navodi se da će ukupan investicijski zahvat iznositi oko četiri milijarde američkih dolara.
Međutim, izgradnja autoputeva kroz Sloveniju izazvala je i dosta negativnih reakcija i u Sloveniji ali i van nje.
Tako je, na primjer, slovenački “Tajms” u maju prošle godine, pisao da je krajem 2008. DARS kreditorima dugovao skoro pet milijardi evra. Prema pisanju tog lista, ključna greška napravljena je ukidanjem naplatnih kućica i uvođenjem vinjeta, čime su znatno pali prihodi od naplata putarina.
“Kada se stvari dobro pogledaju, uvođenje vinjeta je urađeno veoma lukavo. Slovenačkim glasačima ponuđene su godišnje vinjete po cijeni od 55 evra, dok su turistima koji su išli na odmor na hrvatsku obalu iz džepova iscijedili 27,50 evra za polugodišnje vinjete koje su morali platiti. Na ovaj način slovenački vozači koriste autoputeve tokom cijele godine a račune plaćaju njihove evropske kolege koje slovenačkim autoputevima voze samo povremeno”, navodi novinar “Tajmsa”.
S obzirom da je uvođenje šestomjesečnih vinjeta protivno evropskim zakonima, Evropska komisija prisilila je Sloveniju da uvede i jeftinije sedmične vinjete za putnike koji samo prolaze kroz Sloveniju.
Međutim, uprkos problemima s finansiranjem, Slovenija je izgradnjom autoputeva uz evropsku podršku napravila odličan posao.
Put ka EU
Slovenija je u martu 1992. godine postala članica OEBS-a, a iste godine potpisala je i Helsinški akt. Naredne godine, Slovenija je postala članica Savjeta Evrope. Sporazum o pridruživanju EU Slovenija je potpisala 1996. godine, pregovore započela dvije godine kasnije, a zaključila ih 2002. Članica EU postala je 2004. Godine 2007. Slovenija je uvela evro, a krajem iste godine postala je dio Šengenskog prostora. U prvoj polovini 2008. godine predsjedavala je EU.
Danas Slovenija kroz svoje regionalne inicijative igra važnu ulogu u sponi između zemalja zapadnog Balkana sa EU, što se vidi kroz brojne slovenačke regionalne inicijative.
Ali Slovenija je neuspjehom da riješi bilateralni međugranični spor s Hrvatskom oko izlaza Slovenije na Jadran, poslala lošu poruku EU, što je brzo shvaćeno, pa je po rješavanju tog pitanja u proteklom periodu postignut napredak, a Slovenija je obećala da će deblokirati sva pregovaračka poglavlja Hrvatske na njenom putu ka EU.Nezavisne novine