BEOGRAD, Prinosi na državne hartije su upola manji u odnosu na godinu ranije, ali ovaj “siguran posao” i dalje odvlači banke od sve rizičnog pozajmljivanja privredi.
Ukupni krediti državi, prema najnovijim podacima sa kraja januara, dostigli su 122 milijarde dinara. To je za mjesec dana rast od blizu tri milijarde dinara. Za godinu dana skok je iznosio fantastičnih šest puta, dok su istovremeno, banke privredi plasirale zajmova tek za 17 odsto više.
Problem je veći ako se zna da banke nisu bez posla, imajući u vidu da krediti koje pozajme državi mjesečno rastu za više od tri milijarde dinara.
Nesporno je da banke “plivaju u novcu”, ali i da ih okruženje nesumnjivo upućuje na to da najradije posluju s državom. I to u vrijeme kada privreda vapi za novcem i kada svaki drugi kredit koristi za plaćanje poreskih dažbina. (Tek svaki četvrti zajam služi za investicije, a svaki peti za kupovinu sirovina).
Problem je veći imajući u vidu ocjene Narodne banke Srbije da će u ovoj godini krediti banaka “malo, odnosno neznatno rasti”.
Zbog globalne krize mnogo se ne treba uzdati ni u prekogranične, povoljne kredite (cross border), koji će u najboljem slučaju ostati na nivou od prethodne godine, tvrde u NBS.
Ovi krediti, inače, već su u padu, i to za 620 miliona evra u 2009. godini (na 10,8 milijardi evra). Prema istraživanju Unije poslodavaca Srbije, banke u prosjeku odobre tek svaki treći zahtjev privrede za kredit.
“Od početka godine restriktivnost je još izraženija. Ne vidi se drastičan rast docnje u otplati kredita, ali se zna da svaka druga zadužena firma ima mučne razgovore sa bankarima”, tvrde u Uniji.
Opšta je ocjena, dakle, da je kreditiranje privrede rizično jer preduzeća imaju slabije performanse, manje prihode, a mnoga su zabilježila gubitak na osnovu kursnih razlika.
Drugo, cilj pojedinih poslovnih banaka jeste da zadrže postojeći nivo izloženosti prema Srbiji, što znači da im centrale dozvoljavaju da kupuju državne hartije, ali i da imaju smanjeni kapacitet za plasiranje privredi.
Banke najveći kupci državnih hartija
Banke, naime, kupujući državne hartije imaju relativno siguran plasman uz kamatu od 9,5 odsto, iako nema bankara koji neće reći da mu je primarni cilj da “prati” svoje klijente.
Zboga toga banke u repo hartijama NBS imaju 145 milijardi dinara, a u trezorskim zapisima stotinak milijardi dinara. Ukupno, dakle, blizu 250 milijardi dinara. Tek tri i po puta više banke su plasirale kredita cjelokupnoj privredi Srbije koja broji više od 320.000 privrednih subjekata.
Kako su potvrdili u Upravi za Trezor, banke, uglavnom velike, upravo su i najveći kupci državnih zapisa, u prosjeku oko 80 odsto svake emisije. Sredinom ove nedelje, recimo, na aukciji godišnjih zapisa od dvije milijarde dinara banke su kupile 99 odsto emisije.
“Pošto se ne očekuje znatnije smanjenje premije rizika na kredite privredi i stanovništvu, banke će verovatno nastaviti da plasiraju značajna sredstva u sigurne hartije od vrednosti”, kažu u Narodnoj banci Srbije. Blic
