BRISEL – Evropska unija je na putu da prva na svijetu postavi granice upotrebi vještačke inteligencije, tako da ne zadire u prava građana.
No prvim prijedlogom su nezadovoljni i zaštitnici podataka i predstavnici privrede. Roboti preuzimaju kontrolu, vode rat protiv čovječanstva, i neki očajni naučnik nemoćno gleda kakvog je monstruma stvorio.
To je česta tema distopijskog filma. Premda je stvarnost još daleko, Evropska unija je zbog sličnih strahovanja riješila da prvi put reguliše vještačku inteligenciju.
Članice EU saglasile su se o opširnim pravilima za upotrebu vještačke inteligencije (VI). Odluka podstiče razvoj VI, ali treba da obezbjedi da korišćenje tehnologije bude u skladu sa osnovnim ljudskim i drugim pravima.
“Time je EU na dobrom putu da prva na svijetu stvori obavezujući okvir za vjerodostojnu upotrebu VI”, rekao je njemački ministar pravosuđa Marko Bušman iz redova liberala.
On ipak smatra da još treba raditi na poboljšanjima, prije svega u garantovanju anonimnosti u javnom prostoru i transparentnosti pri upotrebi VI.
Pohvale su stigle i od ministra privrede Roberta Habeka (zeleni) koji misli da je VI “odlučujuća za konkurentnost EU”.
Prije nego što pravila, trenutno zapisana na 125 stranica, postanu obavezujuća, članice EU treba da pribave saglasnost Evropskog parlamenta.
Evropska komisija je zakon predložila još prošle godine, sa idejom da postavi i globalne standarde i uspostavi povjerenje između korisnika i VI. Što su veće potencijalne opasnosti od upotrebe VI, to su viši i standardi koji se traže, kao i kazne u slučaju kršenja.
Tako su se ministri članica EU zaduženi za telekomunikacije saglasili da se VI ne smije koristiti za (pr)ocjenjivanje ljudi na osnovu njihovog društvenog ponašanja ili karaktera, ukoliko to može voditi negativnim posljedicama.
Upravo se takav sistem bodovanja građana naveliko koristi u Kini, gdje su ljudi pod stalnom prismotrom i ocjenama algoritma.
EU hoće da reguliše i standarde kod posebno osjetljivih sistema VI, recimo onih koji se bave biometrijskim prepoznavanjem, ili snabdijevanjem strujom i vodom. Doduše, od svih tih pravila izuzeta je upotreba VI u vojne i čisto istraživačke svrhe.
Vještačkom inteligencijom se smatraju sistemi osposobljeni za samostalno učenje. Softveri obično rade sa velikim količinama podataka iz kojih izvlače zaključke.
Tehnologija se već naveliko primjenjuje, od testiranja samohodnih automobila, gde ljudski vozač može da se zavali i ne radi skoro ništa, pa do platformi poput Jutjuba ili Spotifaja koje pomoću VI predlažu korisniku idući video ili pjesmu. Ili čet-botova sa kojima mušterije ćaskaju u pokušaju da riješe neki problem.
Kritičari su vrlo nezadovoljni putem kojim ide EU, tvrdeći da je previše otvorenih pitanja. Recimo, udruženje potrošača u EU Beuc saopštilo je da je nejasno da li i privatne firme smiju da koriste softvere za prepoznavanje lica na javnim mjestima.
I holandska evroposlanica zelenih Kim van Sparentak napisala je na Tviteru da su nova pravila “puna rupa”.
Borci za privatnost i zaštitu podataka posebno su skeptični zbog težnje sve više država da drže građane pod stalnom prismotrom nebrojenim kamerama i softverima za prepoznavanje lica.
Time se, kažu kritičari, od društava pravi Veliki brat.
Američki trust mozgova Karnegi je još 2019. zaključio da barem 75 od 176 ispitanih država koristi VI na ovaj način.
Sa druge strane, kako prenosi list Handelsblat, firme iz oblasti tehnologije i njihova udruženja kritikuju EU jer namjerava da previše reguliše oblast i tako, kažu, uguši preduzetnički duh.
Digitalno udruženje Bitkom je kritikovala da se previše fokusira na rizike, a premalo na dobiti.
Evropska privreda strahuje da će ih počistiti američka i kineska konkurencija, koje neće imati ovako stroga pravila da poštuju. DW
