Registar računa fizičkih lica podijelio i stručnjake

BANJALUKA – Registar računa fizičkih lica, zbog kojeg je propao posljednji aranžman BiH sa Međunarodnim monetarnim fondom (MMF), osim predstavnika vlasti u BiH, podijelio je i stručnjake iz ove oblasti. Dok jedni smatraju da bi registar računa na nivou BiH značio veću sigurnost u sprečavanju pranja novca i finasiranja terorizma, drugi navode da se sve to može i ukoliko bi registri ostali na nivou entiteta.

I dok u Republici Srpskoj i dalje tvrde da bio to bio prenos nadležnosti, u CB BiH navode da oni već vode registar računa poslovnih subjekata, registar kredita pravnih i fizičkih lica te da bi nadogradnjom već postojećeg registra, bila obuhvaćena i evidencija o računima fizičkih lica.

Registar računa fizičkih lica u RS uspostavljen je izmjenama Zakona o unutrašnjem platnom prometu iz 2019. godine, a slično rješenje predviđa i zakonodavni okvir u Federaciji BiH.

CB: Registrom građana brže do prava u sudskim postupcima

“Ta evidencija podrazumijevala bi podatke o fizičkom licu i bankama u kojima to fizičko lice ima otvoren račun. Na taj način zaokružio bi se davno započeti proces uspostave Jedinstvenog registra za fizička lica i poslovne subjekte i time značajno olakšao rad svim učesnicima u finansijskom sektoru. Sužava se prostor za zloupotrebe u okviru finansijskog sektora, ubrzavaju se procedure i štede resursi“, tvrde u CB.

Jasno je, kažu u CB BiH, da još od 2004. godine postoji namjera i zakonski osnov za uspostavljanje jedinstvenog registra računa, uključujući i račune fizičkih lica.

U CB BiH tvrde da ne osporavaju postojanje ovakvih registara na nivou entiteta, kao što je to slučaj i s registrima računa poslovnih subjekata, ali da entitetski zakon ne može ograničiti niti umanjiti ovlaštenja koja po Zakonu o Centralnoj banci BiH ima ova institucija, kada je u pitanju uspostavljanje i vođenje registara.

„Entitetskim zakonima se ne mogu ograničiti i onemogućiti državni i drugi organi da obavljaju svoje propisane nadležnosti, naročito kada se radi o ovim pitanjima koja su od izuzetnog značaja za sve učesnike u finansijskom sistemu i korisnike ovih podataka. Istovremeno, to ni na koji način ne predstavlja prenos nadležnosti sa entitetskog na državni nivo“, navode iz CB.

Efikasniji proces naplate potraživanja banaka

Iz CB navode da Evropska unija traži da sve zemlje članice uspostave ovakve registre za cijelu zemlju radi unapređenja jedinstvenog ekonomskog prostora i okvira za prevenciju i sprečavanje zloupotreba i nezakonitih radnji u platnom prometu.

„Ubrzala bi se prinudna naplata. Takođe, značaj zaštite povjerilaca kroz pravovremeni odgovor na potraživanja za novčanim sredstvima je nemjerljiv u kreiranju pozitivnog poslovnog ambijenta. Osim što je posebno važan u borbi protiv nezakonitih aktivnosti, Jedinstveni registar predstavlja i nezamjenjiv mehanizam u suzbijanju finansiranja terorizma i pranja novca, olakšava identifikacije računa dužnika u poreskom i izvršnom postupku te drugim sudskim postupcima. Za stanovništvo to znači kraći put do ostvarivanja prava u sudskim postupcima kao što su brakorazvodne parnice, naplate alimentacije, izvršni i ostavinski postupci i slično“, kažu u CB BiH.

Za bankarski sektor, registar računa fizičkih lica bi osigurao efikasniji proces naplate potraživanja, kažu u Centralnoj banci i dodaju da bi to opet imalo benefite po građane jer time banke bivaju ohrabrene za više kreditiranja i po povoljnijim uslovima.

Ministarstvo finansija: Centralna banka ne može sama sebi dodijeliti ovlašćenja

S druge strane, U Ministarstvu finansija RS za CAPITAL kažu da su „potpuno nerazumni i nejasni upornost i energija koju monetarna vlast BiH troši u pokušaju pribavljanja ovlašćenja za obavljanje nemonetarnih zadataka i poslova“. U prilog tome, dodaju, govori i činjenica da je Evropska centralna banka više puta davala mišljenja u kojima je isticala da uspostavljanje Registra računa fizičkih lica nije zadatak Centralne banke, niti ono olakšava izvršavanje njenog zadatka, te da je cilj uspostavljanja ovakvog registra efikasnije pronalaženje bankarskih računa radi zaštite finansijskih interesa povjerilaca i bezbjednosti.

„Takođe, obaveza uspostavljanja registra bankarskih računa propisana je EU direktivom koja uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, što govori u prilog tome da se ne radi o oblasti koja uređuje monetarnu politiku i funkcije jedne centralne banke“, kažu u Ministarstvu finansija RS i dodaju da se radi o izričitoj javnoj funkciji i potrebi Vlade i zakonodavnog organa da urede ovu oblast.

Pojašnjavaju da se ovakav registar uspostavlja, prevashodno, u cilju efikasnijeg sprovođenja postupka prinudne naplate potraživanja od dužnika – fizičkih lica, kao i u cilju efikasnog sprovođenja propisa o sprečavanju pranja novca, te sprovođenja drugih sudskih i upravnih postupaka, u skladu sa posebnim zakonima.

„U tom smislu, sadržajno, registar treba da obuhvata i podatke o drugim vrstama računa na kojima su evidentirana sredstva fizičkih lica (npr. računi štednje), kako u КM, tako i u stranim sredstvima plaćanja. Nadležni za uređenje konkretnog pitanja u BiH stvar su već uredili entitetskim zakonima i već uspostavili registre bankarskih računa fizičkih lica“, kazali su u Ministarstvu finansija RS.

Dodaju da Zakon o Centralnoj banci BiH ne utvrđuje nadležnost niti daje ovlašćenje Centralnoj banci da uređuje ovo pitanje.

„S druge strane, tu nadležnost i ovlašćenje Centralna banka BiH ne može sama sebi da dodijeli. CB BiH vodi račune banaka otvorenih kod CB i uključenih u platni sistem kojeg je ona uspostavila, ali ne može da uspostavi i vodi registar računa fizičkih lica otvorenih kod banaka, jer ti podaci čine poslovnu tajnu banke, kojom se može raspolagati samo na zakonom uređen način“, istakli su u Ministarstvu.

Dodali su da su registri računa fizičkih lica u RS i FBiH već uspostavljeni u skladu sa zakonskim zahtjevima, kao i u skladu sa sprovođenjem odredaba zakona o bankama kojima se uređuje bankarska tajna.

Čavalić: Formiranje regista računa fizičkih lica čisto ekonomsko pitanje

Ekonomista Admir Čavalić kaže za CAPITAL da je formiranje registra računa fizičkih lica čisto ekonomsko pitanje i da to ne treba da bude političko pitanje. On smatra da bi njegovo postojanje na nivou BiH bilo dosta efikasnije u kontekstu EU integracija i integracija u svjetske finansijske tokove.

„Konkretno govorim o finansiranju terorizma i pranju novca. Dakle registar nam je potreban kada je riječ o inostranom planu, ali je potreban i domaćem finansijskom tržištu jer bi ga učinio stabilnijim, posebno imajući u vidu da je naš finansijski sistem bankocentričan. Bankama bi bio olakšan rad. Postoji takav registar za pravna lica i po meni je ovo čisto tehničko pitanje. Mislim da ovdje nema prenosa nadležnosti“, rekao je Čavalić.

Kazao je da bi indirektnu korist imali i građani i privreda jer bi finansijski sistem mogao da ponudi neke nove usluge koje su svojstvene zemljama regiona i EU.

„Mi imamo vrlo konzervativno finansijsko tržište koje ne odgovara zahtjevima moderne privrede“, istakao je Čavalić.

Na pitanje zbog čega je potreban registar na nivou BiH, ako entiteti imaju svoje i međusobno sarađuju, Čavalić kaže da to i sada funkcioniše, ali da bi jedinstveni registar učinio to jednostavnijim, bržim, transparentnijim i da bi se brže dolazilo do određenih informacija.

„I sada se ispunjavaju zahtjevi MANIVAL-a i nekih drugih organizacija u smislu sprečavanja pranja novca i borbe protiv terorizma, ali bi jedinstveni registar to dodatno poboljšao“, naglasio je on.

Njegovo mišljenje ne dijeli član Udruženja ekonomista RS „SWOT“ Marko Đogo koji kaže da uspostavljanje registra na nivou BiH neće ništa promijeniti u odnosu na sadašnje stanje.

„To je još jedno pitanje gdje smo uvukli strance u naša domaća, više ideološka i nacionalno orjentisana pitanja, nego što to ima ikave veze sa bankarstvom ili nekom sigurnošću i povećanjem transparentnosti. Sve je to moguće i ako se ostavi stanje kakvo je sada i ako se prebaci na nivo BiH. Nijedno ni drugo ne bi bilo ni plus ni minus sa stanovišta poslovanja banaka ili neke transparentnosti“, istakao je Đogo.

Pavlović: Pojedinci protiv registra iz ličnih motiva

Ekonomski analitičar Zoran Pavlović kaže da ako postoji centralni registar kredita, onda bi bilo normalno da postoji i centralni registar računa.

„Tu se pojavio problem jer postoje ljudi koji donose odluke na različitim nivoima u BiH, a kojima to ne odgovara jer bi se time možda moglo i utvrditi lično bogatstvo koje je neko od njih stekao bez opravdanog osnova. Taj zahtjev koji je zaustavio kreditni aranžman neće da prihvate ljudi u politici iz njima poznatih razloga, a to nema nikakve veze sa bankarskim sektorom, već sa ličnim motivom, kako se na nivou CB BiH ne bi moglo doći do podataka koliko pojedinci imaju novca“, smatra Pavlović.

Član Upravnog odbora Udruženja banaka BiH i direktor NLB banke Banjaluka Radovan Bajić kaže da ni Udruženje nema jedinstven stav po ovom pitanju te da o njemu nisu ni diskutovali.

„Moj lični stav je da je to moguće organizovati i na drugačiji način. Mnoge stvari u smislu javnih registara nisu centralizovane pa ih mi koristimo. Smatram da u zemlji ima mnogo registara i da se tome daje preveliki značaj. Registar se može obezbijediti i na način da sve banke u BiH imaju pristup i registru u RS i u FBiH i da tome smiju da pristupe samo u momentu kada fizičko lice traži kredit, a sve druge podatke imaju državni organi, jer su to ipak osjetljivi podaci“, kazao je Bajić.

Međunarodni monetarni fond zahtijevao je od vlasti BiH da uspostave jedinstveni registar računa fizičkih lica pri Centralnoj banci BiH, što su predstavnici RS ocijenili kao prenos nadležnosti i zbog čega je obustavljen aranžman sa ovom finansijskom institucijom.

CAPITAL: Marina Čigoja Ljubojević