BERLIN, Berlinski zid gotovo tri decenije dijelio je glavni grad Njemačke, istovremeno bio i simbol hladnoratovske podjele svijeta na kapitalistički zapad i komunistički istok, a 30. godišnjicu njegovog rušenja, koja će biti svečano obilježena u subotu 9. novembra, Nijemci dočekuju u znaku ekonomskih i društvenih podjela na istoku i zapadu zemlje, a svijet sa novim podjelama i novim zidovima.
Izgradnja bedema, čiji je glavni cilj bio da zaustavi prebege iz Istočne u Zapadnu Njemačku, počela je 13. avgusta 1961. godine. Alarm za ovakav potez bio je podatak da je tokom prethodnih 15 godina, od 1945, iz sovjetske okupacione zone pobeglo čak tri miliona Njemaca.
Dužina zida bila je 155 kilometara. Po osi sjever-jug, u dužini od 43 kilometra, presječen je grad, dok je preostalih 112 kilometara bedema potpuno izolovalo čitav Berlin od ostatka Demokratske Republike Njemačke.
Zapravo, u početku je po ovim linijama, 1961. godine, glavni grad bio podijeljen žičanom ogradom, koja je potom ojačavana, da bi izgradnja betonske prepreke, koju nisu mogli da sruše ni tenkovi, bila započeta 1965. i završena 1975. godine.
Najvećim dijelom, zid je bio od armiranog betona, visine 3,6 metara, sa oblim, ispoliranim vrhom, kako bi preskakanje bilo gotovo nemoguće. Sa istočne strane, uz zid je bio i brisan prostor na kome je bilo zabranjeno kretanje, koji su Berlinci zvali “pojas smrti”.
Ozidanu granicu obezbjeđivalo je 7.000 vojnika, koji su imali na raspolaganju 302 stražarske kule i 20 bunkera. Čitavom dužinom zida bila je, na svakih 30 metara, postavljena ulična rasveta.
Prelazak iz istočnog u zapadni dio grada bio moguć na sedam službenih graničnih prelaza.
Najpoznatiji od njih bio je “Checkpoint Charlie”, koji se nalazio između današnjih četvrti Mite i Krojcberg, gdje su u oktobru 1961. godine umalo počeli sukobi između američkih i sovjetskih tenkova i vojnika, raspoređenih s obje strane. Kriza koja je mogla da preraste u Treći svjetski rat izbila je zbog američkog diplomate Alana Lejtnera, a trupe obe strane bile su nekoliko sati u pripravnosti i spremne da zapucaju.
Procjenjuje se da je tokom 28 godina, dva mjeseca i 28 dana fizičke podjele Berlina u hiljadama pokušaja bjekstva sa istoka na zapad poginulo oko 140 ljudi. Bilo je i uspješnih primjera, a najpoznatiji je “Tunel 57”, koji je bio dugačak 140 metara. Iskopali su ga studenti u Zapadnom Berlinu, i kroz njega je iz Istočne Njemačke pobjeglo 57 ljudi.
Jedno od najspektakularnijih bjekstava bilo je 1988. godine, kada je četvoročlana porodica uspjela da preleti zid u avionu za zaprašivanje usjeva.
Posljednji, nažalost neuspješni, pokušaj prelaska na zapad zabilježen je u martu 1989. Inženjer elektronike Vinfrid Frojdenberg, samo devet mjeseci prije rušenja zida, pokušao je da prebjegne u improvizovanom letećem balonu. Betonske prepreke je savladao, ali se balon srušio na zapadnoj strani, Frojdenberg je poginuo i ostao upamćen kao posljednja žrtva Berlinskog zida.
Inače, ovogodišnji, “okrugli” jubilej, Nijemci dočekuju u znaku ekonomskih i društvenih podjela na istoku i zapadu zemlje, a svet sa novim podjelama i novim zidovima.
Pad Berlinskog zida, simbolično nazivanog “Gvozdena zavesa”, koji je dijelio grad na istočni i zapadni dio, osim što je postao simbol ujedinjenja Njemačke, označio je i propast komunističkih režima u čitavom istočnom bloku. Ubrzo je formiranjem Evropske unije započeto ujedinjenje kontinenta, a svet je poneo “talas optimizma”.
Pad zida je bio prvi korak ka ujedinjenju Njemačke, koje je zvanično završeno 3. oktobra 1990. godine.
Danas, tri decenije poslije rušenja zida podjela, Velika Britanija napušta EU, Evropom se širi bauk terorizma, migrantska kriza zbog rata u Siriji ne jenjava, a dio evropskih političara sve glasnije se žali na rastući uticaj Rusije i Kine, posebno na jugoistoku Starog kontinenta.
“Nemojte između Rusije i Zapada izgraditi zid kao što je bio Berlinski”, poručio je ovih dana posljednji sovjetski lider Mihail Gorbačov, najzaslužniji za uklanjanje Berlinskog zida, za britansku agenciju Rojters.
Tri decenije kasnije, Njemačka jeste glavni industrijski motor i politički predvodnik Evropske unije, ali problemi nastali višedecenijskom podjelom zemlje na zapad i istok, kapitalizam i komunizam, nisu iščezli.
Gradovi poput Berlina, Drezdena i Lajpciga razvijaju se na svim poljima, ali najveći deo nekadašnje Istočne Njemačke, posebno ruralne oblasti, ozbiljno zaostaju za standardom zapada zemlje, što u krajnjoj liniji dovodi i do političkih posljedica.
Tako, AP upozorava na jaku vezu između uspona desničarskog ekstremizma i kolapsa istočnonemačke ekonomije poslije ujedinjenja, usled koje su milioni ljudi izgubili posao ili se odselili na zapad, što potvrđuje i uspeh desničarske Alternative za Njemačku u tom dijelu države.
U Saksoniji jačaju i antimigracione grupe i ksenofobija, što je bilo očigledno kada je u Njemačku stigao talas bliskoistočnih izbjeglica. Mnogi Nijemci tada su se žalili da je vlada previše posvećena migrantima, umjesto da se dovrši reintegracija istočnih Nijemaca.
Analitičari upozoravaju i da ne treba zaboraviti zidove koji su ostali ili su tek sazidani – poput onih između Izraelaca i Palestinaca, SAD i Meksika, ali i onih koje u srcu Evrope podiže Mađarska, “braneći” Šengenski prostor. Tanjug
