SARAJEVO, BANJALUKA – Svi nivoi vlasti u Bosni i Hercegovini prošle godine su kroz javne nabavke potrošili tri milijarde i 80 miliona maraka, što je za 880 miliona KM, ili 40 odsto, više u odnosu na 2017. godinu, kada je na javne nabavke otišlo 2,199 milijardi KM.
Ovo se, između ostalog, navodi i u konačnom godišnjem izvještaju o dodijeljenim ugovorima u postupcima javnih nabavki, a u kojem se navodi i to da je tokom prošle godine bilo nešto više od 185.000 ugovora, a zanimljivo je da je to za 100.000 ugovora više u odnosu na 2011. godinu.
Ono što je posebno zanimljivo jeste da su institucije svih nivoa vlasti u BiH, kroz direktne sporazume ili kroz konkurentske zahtjeve za dostavu ponude, dodijelile poslove u vrijednosti od 322,5 miliona KM, što je za 36,7 miliona KM više u odnosu na godinu ranije.
“Stanje u javnim nabavkama je lošije. Direktni sporazumi jesu odraz nekog netransparentnog poslovanja, ali tu su i nabavke malih vrijednosti. Najviše zabrinjava to što rapidno pada broj prosječnih ponuda na javnim nabavkama. Nekada su na jednoj nabavci bile tri, pa čak i četiri ponude, a sada je 1,75, što znači da se na nabavku javlja jedan pojedinac”, rekao je za “Nezavisne” Aleksandar Draganić iz banjalučke Agencije za razvoj preduzeća (EDA).
U ukupnim nabavkama najzastupljenija je ona koja se odnosi na robu i iznosila je 1,039 milijardi KM, što je u odnosu na godinu ranije povećanje za 322 miliona KM. Odmah poslije robe najzastupljenija je nabavka radova, koja je iznosila 839 miliona KM, a zatim usluga, na koje je otišlo 580 miliona KM.
Kada su u pitanju direktno sklopljeni sporazumi, oni su iznosili 322 miliona KM, a najzastupljenija je nabavka robe u iznosu 162 miliona KM, dok je nabavka usluga iznosila 98 miliona KM. U direktnim nabavkama najmanje su zastupljene one koje se odnose na radove, i to 62 miliona KM, ali u odnosu na 2017. godinu i to je povećanje od 12,3 miliona KM.
Inače, vrijednost javnih nabavki u ukupnom BDP-u iznosila je 9,39 odsto, što predstavlja značajno povećanje u odnosu na 2017. godinu, kada je udio poslova javnih nabavki u ukupnom BDP-u učestvovao sa 6,92 odsto.
Niz zamjerki na sistem javnih nabavki u BiH ima i Evropska komisija, koja je u posljednjem izvještaju o napretku rekla da je identifikovan niz neefikasnosti, neopravdanog trošenja i nedostataka mehanizma kontrole u sistemu javnih nabavki.
“Kapaciteti za istraživanje ekonomskog i finansijskog kriminala u odnosu na javne nabavke trebalo bi da budu znatno unaprijeđeni i u smislu broja ljudi, nivoa specijalizacije, ali i raspoložive opreme. Potrebno je dodatno stručno usavršavanje i unutar policije i pravosuđa”, navedeno je u izvještaju.
I Draganić ističe da i u firmama s kojima su razgovarali kažu da se u tenderskoj dokumentaciji vidi favorizovanje određenih ponuđača, te da iz tog razloga neće ni da učestvuju u određenim postupcima.
Takođe, naglašava da je dio problema i u Kancelariji za razmatranje žalbi, gdje postoji određena doza diskrecije i tajanstvenosti.
“Kod njih u jednom slučaju može ovako, u drugom onako, a u trećem sasvim drugačije”, rekao je Draganić, dodajući da se i modelima i uniformisanim tenderima kod nekih tipskih nabavki, kao što su automobili i računari, može spriječiti dosta sumnjivih poslova. nezavisne novine
