Problematično ljeto Srbije

BEOGRAD,  Postaje sve jasnije da Srbija uoči dolaska misije MMF-a 24. avgusta neće moći da ispuni uslove sporazuma za pristup drugoj tranši stendbaj aranžmana od 2,9 milijarde evra, koji je postignut u martu, navodi se u analizi na sajtu “Biznis nju jurop”.

U tekstu pod naslovom “Problematično ljeto Srbije” autor upozorava da su, s obzirom da se očekuju socijalni nemiri, možda, na pomolu novi izbori, i rastući uticaj Rusije.

Sa prihodima sve manjim i nesmanjenom potrošnjom, Vlada Srbije moraće da traži dozvolu od MMF-a da se njen budžetski deficit za 2009. godinu približi cifri od 4,5 odsto od društvenog bruto proizvoda /DBP/, što je povećanje sa prethodno usaglašenih 3,0 odsto, u zamjenu za obećanja da će drastično smanjiti broj zaposlenih u javnom sektoru, posebno u ključnim oblastima obrazovanja i zdravstva.

U tekstu se naglašava rascjepkanost vladajuće koalicije, sastavljene od deset različitih političkih partija, pri čemu je svaka od njih /sa drugačijim izbornim tijelom/ spriječila ključne strukturalne reforme i mjere štednje.

Situacija se toliko pogoršala da se Radovan Jelašić, guverner Narodne banke Srbije, podsmjehnuo Vladi zbog neuspjeha da “iznese ijedan konkretan prijedlog” za borbu protiv krize.

Sa Jovanom Krkobabićem, liderom Partije ujedinjenih penzionera Srbije /PUPS/, koji se oštro protivi najavljenim smanjenjima penzija, uprkos velikom domaćem i međunarodnom pritisku, i drugim akterima koji strahuju od potrošačke antipatije, prisutno je protivljenje povećanju PDV-a, poreza na prihod i akciza, pa su opcije koje su na raspolaganju krhkoj vladi prilično sužene.

Bogdan Lisovolik, stalni predstavnik misije MMF-a u Beogradu, naglašava da “postoje presedani kada su fondovi MMF-a korišteni za finansiranje budžeta, kao što je to slučaj sa Mađarskom i Ukrajinom“.

Međutim, takvo finansiranje ne treba pretpostaviti automatski, osim u nekim posebnim okolnostima i u dogovorenim okvirima.

Što se tiče Srbije, podjednako je važno da postoji “uvjerljiva izlazna strategija za ovu vrstu privremene podrške budžetu, u smislu smanjenja troškova ili povećanja prihoda”.

Uprkos činjenici da je usvojila paket mjera u aprilu, nakon što je primila prvu ratu od 788 miliona evra pomoći MMF-a, uključujući smanjenje plata u javnom sektoru i uvođenje mnoštva novih poreza, oklijevanje Vlade doprinijelo je pogoršanju i povećanju krize.

Suočena sa drugim ključnim testom 31. avgusta kada će parlament Srbije glasati o nizu zakona, uključujući kontroverzne amandmane na Zakon o javnom informisanju, koji je stvorio duboke podjele između dva ključna koaliciona partnera, SPS i G17 Plus, ovaj politički ćor-sokak samo će dalje umanjiti vladajući kapacitet koalicije.

Ubrzani odlazak stranog kapitala na koji se privreda Srbije pretežno oslanja mogao bi da ima teške posljedice. Iako je MMF prethodno predvidio da će ekonomski rast u Srbiji pasti za oko dva odsto 2009. godine, crnje prognoze su da će pad dostići pet odsto.

Socijalne tenzije u Srbiji rastu usljed pada indsutrijske proizvodnje i izvoza i rasta nezaposlenosti od 25 odsto i inflacije od 10 odsto. Očekuju se masovni protesti na jesen nakon mjeseci protesta u različitim dijelovima zemlje.

Više od 1 000 uzgajivača žita i malina iz cijele Srbije nedavno su se okupili u Beogradu zahtjevajući povećanje cijena za svoje proizvode.

U isto vrijeme radnici fabrike „Zastava“, protestvujući zbog neplaćenih plata i lošeg rukovođenja firmom, zahtjevaju hitno poništenje procesa privatizacije.

Imajući na umu da ovi, prethodno rasparčani, sindikati i interesi postaju sve više ujedinjeni i jednoglasni – Vlada Srbije suočava se sa talasom štrajkova.

Iako je Srbiji nedavno Evropska komisija dala 100 miliona evra kao podršku budžetu “da ublaži ekonomske i socijalne posljedice krize” i uprkos tome što je na bijeloj Šengen listi da bi njeni građani mogli da putuju bez viza u zemlje EU, postoje bojazan u nekim proevropskim krugovima u vezi sa novim izborima i mogućnosti dolaska evroskpetične koalicije okupljene oko Srpske napredne partije (SNS) Tomislava Nikolića.

U međuvremenu, uticaj Rusije se ne smanjuje.

Srbija se nada da će dolaskom ruskog predsjednika Dmitrija Medvedeva u oktobru osigurati dodatnu milijardu dolara pomoći za servisiranje budžetskog deficita i finansiranje infrastrukturnih projekata.

Nakon što je Moskva osigurala kontrolu naftne kompanije NIS po donekle povoljnim uslovima početkom godine, ruski uticaj na privredu Srbije nastavlja da raste uprkos značajnim padovima u međusobnoj trgovini dvije zemlje.

Gledano sa regionalne perspektive, Srbije nije sama u borbi da ispuni zahtjeve MMF-a.

Susjednoj BiH, koja je osigurala 1,2 milijarde evra u stendbaj aranžmanu u maju, prvobitno je odbijena prva tranša nakon što Feferacija BiH nije uspjela da smanji javnu potrošnju, posebno u oblasti socijalnih davanja, nakon koje je uslijedilo oštro protivljenje veoma uticajnih organizacija ratnih vojnih veterana.

Ukoliko Srbija i uspije da ubijedi MMF da “ublaži” prethodne uslove, ta najnovija pomoć obezbjediće samo kratkoročno ekonomsko olakšanje.

Ukoliko se brzo ne riješi politička rascjepkanost i nestabilnost koja trentno parališe mogućnost reagovanja i odgovora na sve dublju recesiju, vladajuća koalicije u Srbiji naći će se usred socijalne i političke krize koja će neizbježno voditi novim izborima, zaključuje se u analizi.