BRISEL – Da li ste se ikada zapitali koliko se razlikuju troškovi zapošljavanja radnika u različitim djelovima Evrope? Odgovor je – prilično. Odnos između maksimalnih i minimalnih troškova veći je od pet puta, što pokazuje stepen nejednakosti.
Euronews istražuje gde su troškovi rada najviši, a gde najniži u Evropi i koji faktori doprinose ovim velikim razlikama?
U 2024. godini, prema podacima Eurostata, prosječni trošak rada po satu u EU zemljama kretao se od 10,6 eura u Bugarskoj do 55,2 eura u Luksemburgu. Prosječan procijenjeni trošak u EU iznosio je 33,5 eura.
Najviši troškovi u Severnoj i Zapadnoj Evropi
Najveći troškovi rada koncentrisani su u Sjevernoj i Zapadnoj Evropi, posebno kada se Island i Norveška posmatraju zajedno sa članicama EU.
Svih pet nordijskih zemalja ima troškove iznad prosjeka EU. Norveška, Island i Danska se nalaze među prve četiri zemlje, sa satnicama koje premašuju 50 eura.
Pored njih, Belgija (48,2 eura), Holandija (45,2 eura), Austrija (44,5 eura), Francuska (43,7 eura) i Njemačka (43,4 eura) takođe spadaju u zemlje sa visokim troškovima rada.
Najniži troškovi rada u Istočnoj Evropi
Najniži troškovi rada u EU zabeleženi su u Istočnoj Evropi. Bugarska (10,6 evra), Rumunija (12,5 evra) i Mađarska (14,1 evro) imaju najniže stope.
U Južnoj Evropi troškovi su umjereniji, ali i dalje znatno niži u poređenju sa sjeverom. Italija (30,9 evra), Španija (25,5 evra), Portugal (18,2 evra) i Grčka (16,7 evra) spadaju u ovu grupu.
Dr Agnješka Pjasna, viši istraživač u Evropskom sindikalnom institutu (ETUI), navodi da ove postojane razlike prate vrlo jasne regionalne obrasce – zemlje Centralne i Istočne Evrope, kao i Južne Evrope, imaju najniže troškove rada i najniže plate.
Dr Sotirija Teodoropulu, šefica odeljenja za evropske, ekonomske, radne i socijalne politike u ETUI, naglašava da nivo cijena igra ključnu ulogu u objašnjavanju razlika u troškovima rada.
“Ako se troškovi izraze u standardima kupovne moći (PPS), razlike su znatno manje”, kaže ona.
To se vidi i u podacima – odnos između maksimalnih i minimalnih troškova među zemljama EU opada na nešto više od dva puta kada se koristi PPS, u poređenju sa više od pet puta kada se izražava u eurima.
U PPS-u, troškovi rada po satu u EU kreću se od 19,1 u Bugarskoj do 40,3 u Belgiji. Norveška je na vrhu sa 40,7.
Pošto stope konverzije za PPS za 2024. još nisu dostupne, korišćeni su podaci iz 2023. za stvarnu individualnu potrošnju.
Baltičke i balkanske zemlje i dalje su na dnu ljestvice, ali je jaz manji nego kod nominalnih troškova.
Troškovi rada odnose se na ukupne izdatke koje poslodavci imaju za zapošljavanje radnika. Pored plata i zarada, oni uključuju i “nezaradne” troškove – uglavnom doprinose za socijalno osiguranje i poreze povezane sa zapošljavanjem.
Kako nezaradni troškovi utiču na ukupne troškove rada?
Udio nezaradnih troškova u ukupnim troškovima rada znatno varira širom Evrope – od samo pet odsto u Bugarskoj i Litvaniji do 32 odsto u Francuskoj i Švedskoj. Prosječan udio u EU u 2024. bio je 25 odsto.
Dr Teodoropulu ističe da su ti udjeli “povezani sa strukturom i filozofijom sistema socijalne zaštite i beneficija koje on pruža građanima”.
Đulija De Lacari, ekonomistkinja iz Međunarodne organizacije rada (ILO), navodi da su u zemljama poput Francuske i Švedske sistemi socijalne zaštite osmišljeni da budu univerzalni i sveobuhvatni, nudeći širok spektar beneficija – uključujući duže i bolje plaćeno porodiljsko, očinsko i bolovanje, kao i obimnije osiguranje za nezaposlene.
“Značajan dio ovih beneficija direktno finansiraju poslodavci kroz doprinose”, kaže ona.
Pored pomenutih zemalja, udio nezaradnih troškova je visok i u Austriji, Italiji i Španiji, dok zemlje Istočne Evrope, poput Rumunije i Bugarske, održavaju te troškove na vrlo niskom nivou.