BANJALUKA, Sektor javne uprave u BiH je proteklih pet godina prepolovio svoje novčane depozite u domaćim poslovnim bankama, pod pritiskom dugotrajne ekonomske krize koja je osiromašila budžete vlada na svim nivoima.
Prema zvaničnim podacima, zbirni depoziti institucija BiH, entiteta, kantona i lokalnih zajednica, kao i fondova socijalne zaštite, su na polugodištu 2013. u odnosu na kraj prošle godine smanjeni za 193 miliona KM, odnosno za 15 odsto.
Opadajući trend u javnim finansijama prisutan je još od 2008. godine kada je BiH osjetila udar svjetske finansijske i ekonomske krize. Visina depozita javnog aparata na kraju te godine iznosila je oko 2,3 milijarde KM i činila je skoro svaku petu marku u ukupnim bankarskim depozitima, u junu ove godine srozana je na oko 1,27 milijardi i ima učešće od tek osam procenata u svim depozitima.
Negativna tendencija, ali u blažoj varijanti, bilježi se i kod depozita javnih preduzeća, koji su od 2008. godine smanjeni za 10 odsto, s tim da se stanje vidno pogoršalo tek od kraja prošle godine naovamo, kada su spušteni ispod 1,5 milijardi KM.
Ekonomisti kažu da je pad depozita javnog sektora uglavnom posljedica nelikvidnosti budžeta, koji su od klasičnih trezora novca sve više postali protočni bojleri, gdje se svaka prikupljena marka kroz poreze i druge dažbine brzo odlijeva u tekuće obaveze ili se plaćanja, poput planiranih podsticaja i subvencija, nastoje prolongirati što je duže moguće.
Goran Radivojac, profesor na Ekonomskom fakultetu u Banjaluci, kaže da u situaciji manjka javnih prihoda i nelikvidnosti dolazi do povlačenja depozita iz banaka.
“Javni sektor na svim nivoima, kao najveći poslodavac i zajmodavac, sve više ostaje dužan dobavljačima, što stvara nepovjerenje koje raste od 2008. godine, što se vidi po tome da se privrednici sve teže odlučuju da ulaze u poslovne odnose s rokovima plaćanja koji prelaze 120 dana”, smatra Radivojac.
On kaže da bi kriza budžeta mogla kulminirati iduće godine kada na naplatu dolaze značajne međunarodne kreditne obaveze, ali smatra da će zbog izbornog procesa u 2014, vlasti na sve načine pokušati da održe kakvu-takvu likvidnost i isplate prema budžetskim korisnicima.
Kulminacijea krize budžeta posebno se oslikala u FBiH, gdje su nastale rupe zbog kojih nisu mogle biti isplaćene sve penzije za prošli mjesec.
I domaći bankari kažu da su depoziti vlada i socijalnih fondova u korelaciji sa stanjem budžeta.
“Očito je došlo do pada likvidnosti javnih finansija, a izvjesno i do ažurnosti u izvršenju obaveza”, ocjenjuje Mijo Mišić, izvršni sekretar Udruženja banaka BiH.
Poredeći postojeću situaciju sa pretkriznim vremenom, Mišić kaže da je javni sektor 2008. godine imao dosta “inertnog novca”, rezervi i nepotrošenih namjenskih sredstava, dok se sada situacija potpuno promijenila jer se nastoje pokrpiti budžetske rupe.
On, međutim, ističe da bankarski sektor BiH generalno ne bilježi potrese zbog odliva depozita javnih institucija, jer to nadomješta rastom štednje građana, koja je u kriznim vremenima dobila na zamahu.
Naime, depoziti stanovništva su od 2008. godine povećani za 52 odsto, odnosno sa 5,2 milijarde KM na 7,93 milijarde, što je najvećim dijelom uticalo i na ukupni rast depozita banaka za 13,5 odsto (sa 11,87 milijardi na 13,47 milijardi KM).
Zanimljivo je da se depoziti privatnih firmi u bankama u periodu ekonomske krize nisu previše smanjivali, odnosno od 2008. godine su opali za 6,5 odsto, tačnije sa 2,07 milijardi na 1,94 milijarde KM. Nezavisne novine
