Milić: Najuspješnija reforma penzionog sistema na Balkanu

BIJELJINA, Reforma penzionog sistema u Republici Srpskoj je, prema ocjeni stručnjaka Svjetske banke, do sada najbolje provedena reforma penzionog sistema na Balkanu, a sistem je samoodrživ u narednih 10 do 15 godina – ističe direktor Fonda PIO Mladen Milić.

Prema njegovim riječima, pohvale za ovaj reformski zakon odnose se na činjenicu da je iz penzionog sistema u Republici Srpskoj izdvojeno sve što je bilo sa posebnim penzijskim stažom, tako da su u sistemu ostali samo korisnici radom stečenog prava i izvedene, odnosno porodične penzije.

“Predstavnici Svjetske banke dali su i preporuke za nastavak reforme, na kojima se mora intenzivno raditi da bi se sistem dodatno stabilizovao i ojačao, a najznačajnije preporuke su postepeno povećavanje granice za ostvarivanje starosne penzije sa 65 na 67 ili 68 godina života“, kaže Milić.

To bi značilo postepeno povećavanje granice za ostvarivanje penzije sa 40 godina penzijskog staža sa 60 na 63 godine godine života za muškarce, a za žene sa 35 godina staža osiguranja sa 58 na 61 godinu života.

“Podizanje praga dobne granice uvijek se vrši postepeno, u rasponu od 10 do 20 godina. Cilj i smisao je da osiguranik što duže radi i da se tako smanji pritisak na penzionisanje“, pojašnjava Milić i podsjeća da su napredak medicine i uslova života doprinijeli produženju životnog vijeka u Evropi na prosječnih 77 godina za žene i 73 za muškarce.

Preporuku o podizanju starosne granice za penzionisanje dala je Svjetska banka, kao monitoring nad penzionim sistemom, a od svake zemlje zavisi hoće li uvažiti taj prijedlog.

“U Republici Srpskoj prijedlog za povećanje starosne granice nije prihvaćen prilikom usvajanja sadašnjeg Zakona o PIO, jer socijalni partneri, prvenstveno Sindikat, nisu prihvatili tu mjeru“, kaže Milić.

U nastavku reforme preporučuje se i umanjenje penzije od pet odsto za svaku godinu ranijeg ostvarivanja prava na starosnu penziju, takozvana penalizacija, kojom se destimuliše raniji odlazak u penziju. Ova mjera već dugo se primjenjuje u brojnim razvijenijim zemljama i njihovim penzionim sistemima.

Istovremeno, uvelo bi se stimulisanje za ostanak na radu i nakon sticanja prava na starosnu penziju, a preporučuje se povećanje maksimalnog penzijskog staža za određivanje visine penzije i usklađivanje penzija sa troškovima života.

Milić ističe da pred Republikom Srpskom ostaje obaveza da na ovim preporukama radi naredne tri do pet godina, čime bi se za narednih 30 godina dodatno stabilizovao i osnažio penzioni sistem države.

Prema njegovim riječima, jedan od osnovnih problema u sistemu je prirodno starenje stanovništva i bojazan da bi, ukoliko se sistemski nešto ne uradi, već od 2032. godine Srpska mogla postati zemlja staraca, sa više penzionera nego radno sposobnog stanovništva.

“Ukoliko ne bude povećanja stopa nataliteta, prema projekcijama Svjetske banke, morali bismo razmišljati o gašenju penzionog sistema koji počiva na principu međugeneracijske solidarnosti, jer bi on u takvim uslovima bio neodrživ“, ističe Milić.

Direktor Fonda PIO kaže da se u Srpskoj sada, zbog prijevremenog penzionisanja, u prosjeku u penziju odlazi sa 59 godina, što znači da se penzija koristi šest godina duže nego što je predviđeno penzionim sistemom koji počiva na principima međugeneracijske solidarnosti.

“Sa aspekta struke, za uspješnost i stabilnost penzionog sistema koji počiva na ovom principu najznačajniji faktor je odnos broja osiguranika i penzionera, koji je u Srpskoj 1,16 prema jedan”, podsjeća Milić i navodi da je u zemlji 275.000 osiguranika i nešto više od 240.000 penzionera.

Prema njegovim riječima, idealan odnos bio bi sedam zaposlenih na jednog penzionera, što nikada nije dostignuto ni u bivšoj Jugoslaviji, u kojoj je Slovenija imala odnos 3,7 osiguranika na jednog penzionera, a danas ova zemlja EU ima odnos 1,43 prema jedan.

Hrvatska, koja 1. jula ulazi u EU, ima odnos 1,20 osiguranika na jednog penzionera, a nešto bolju situaciju ima Srbija, gdje je taj odnos 1,5 prema jedan, isključivo zbog toga što imaju zakonom definisano obavezno osiguranje poljoprivrednika.

“U Srpskoj imamo istu zakonsku obavezu, koja se, nažalost, ne poštuje, a da je došlo do potpunog širenja obuhvata koji je predviđen uvođenjem u obavezno osiguranje individualnih poljoprivrednih proizvođača, imali bi odnos oko 1,3 osiguranika na jednog penzionera”, kaže Milić.

Direktna posljedica neuvođenja poljoprivrednika u obavezno osiguranje je, dodaje on, smanjenje prihoda Fonda za 15 miliona u odnosu na plan iako je u prvih pet mjeseci ove godine ostvaren prihod za 1,8 miliona KM veći nego prethodne godine.

Milić pojašnjava da je u osnovi ovog problema nepostojanje klasifikacije na komercijalna i nekomercijalna poljoprivredna gazdinstva u bazi podataka Ministarstva poljoprivrede, koja bi mogla biti završena do septembra. Prema bazi podataka za isplatu podsticaja po raznim osnovama u Republici je evidentirano više od 63.000 individualnih poljoprivrednika.

Milić očekuje da bi se pokretanjem velikih radova i upošljavanjem novih radnika u Srpskoj, uz povećanu kontrolu i smanjenje stope rada na crno, u Srpskoj moglo doći do odnosa 1,5 osiguranika na jednog penzionera, što bi penzioni sistem učinilo stabilnim i samoodrživim.

Prema njegovim riječima, Fond PIO je finansijski stabilan i redovno izvršava sve svoje obaveze prema korisnicima, prema 580 zaposlenih, prema dobavljačima i bankama, iako ima potraživanja koja su premašila 406 miliona KM.

“U situaciji kada je evidentiran akumulirani deficit od 105 miliona, a deficit tekućeg perioda 29 miliona KM, onda potraživanje u ovolikom iznosu predstavlja izuzetno veliki problem koji se mora rješavati sistemski u što kraćem roku”, kaže Milić.

Najveći dužnici su zdravstvene ustanove koje Fondu PIO duguju više od 30 miliona maraka, preduzeća u distriktu Brčko 15 miliona KM, “Željeznice Srpske” 11 miliona maraka, opštine i preduzeća čiji su osnivači opštine osam miliona KM, fabrika “Birač“ i zavisna preduzeća sedam miliona KM, od preduzeća u stečaju Fond potražuje više od 86 miliona maraka, a samo kamate na dugovanja su 55 miliona KM.

Milić sa zadovoljstvom ističe da je procenat korisnika starosnih penzija dostigao 50,84 odsto, uz istovremeno smanjenje invalidskih penzija na 17,9 i porodičnih penzija na 30,97 odsto. U ovoj godini je u akciji “STOP prevarama, do penzije pošteno“ iz isplate privremeno isključeno 10.117 korisnika prava po raznim osnovama, uz uštedu 2,9 miliona KM.

On naglašava da je znatno smanjen broj neriješenih zahtjeva sa 30.000 na 10.000 prošle godine, a u ovoj godini cilj rukovodstva Fonda je da se stigne do 6.000 prvih zahtjeva za penziju i donošenje rješenja u roku od 30 do 40 dana.

Milić ukazuje na nastavak najtežeg oblika diskriminacije koji Federacija BiH čini prema penzionerima u Republici Srpskoj, kojih je još živih 21.900, a na početku maratonskog spora dva penziona fonda 2005. godine bilo ih je 38 000.

“Od kada traje ovaj spor za anale Fond je do sada za isplatu prijeratnim korisnicima koji su penzije zaradili u Federaciji izgubio 775 miliona maraka.

Evropski sud u Strazburu bio je jasan o ovom pitanju, ali Federacija to ne poštuje i ovo pitanje se, uprkos nastavku borbe pravnim putem, mora rješavati i na političkom planu“, napominje u intervjuu Srni direktor Fonda PIO Mladen Milić.

Fond PIO Republike Srpske 28. juna obilježava 21 godinu postojanja i Dan službe. Direktor Mladen Milić tim povodom kaže da je Fond izrastao u modernu, savremeno opremljenu ustanovu, koja pruža usluge za preko pola miliona građana Republike i primjenjuje najviše standarde u poslovnim procesima. Srna