BANJALUKA, Obim sive ekonomije u BiH premašuje 8,6 milijardi KM sa čime iznosi više od trećine bruto domaćeg proizvoda (BDP) zemlje, što je najveći nivo u Evropi, procjenjuju domaći ekonomski stručnjaci.
Analitičari napominju da ne postoje novi pouzdani podaci o nivou neformalne ekonomije u BiH, ali napominju da su ranija istraživanja pokazivala da se njeno učešće, u zavisnosti od metodologije i izvora, kreće od 26,5 do 33 odsto.
Prema ocjeni ekonomista, uticaj svjetske ekonomske krize na slabu bh. privredu od 2008. godine naovamo povećao je i procentualni nivo sive ekonomije u BDP-u, među kojima se izdvaja poslovanje neprijavljenih firmi, te prikrivanje stvarnog prometa od strane registrovanih firmi u cilju smanjenja poreskih obaveza.
Vjekoslav Domljan, profesor ekonomije na univerzitetima u Sarajevu i Mostaru, vjeruje da je nivo neformalne zone u BiH premašio trećinu BDP-a, a time i zvanično najgoru zemlju EU – Bugarsku, u kojoj iznosi 31 odsto.
“Kriza je nedvojbeno uticala da se dio formalnih aktivnosti prelije u neformalnu ekonomiju, pogotovo zbog velikih poreskih opterećenja na platu i drugih parafiskalnih nameta. Privrednici nastoje minimizirati troškove prema državi i sve više izlaze iz formalne zone”, ističe Domljan.
On kaže da neopažena ekonomija, pored svih negativnih efekata, ima i svoje pozitivne stvari, jer predstavlja svojevrsni socijalni amortizer za sloj građana koji je samo tako mogao naći uposlenje i doći do sredstava za život.
Domljan ističe da bh. vlasti u cilju vraćanja dijela sive ekonomije u legalne tokove treba da sprovedu fiskalno rasterećenje rada, odnosno smanje poreze na dohodak i doprinose, a povećaju poreze na potrošnju i imovinu.
Prema zajedničkom istraživanju kompanije “Visa Europe”, profesora Fridriha Šnajdera sa Ekonomskog fakulteta u Lincu i konsultantske kompanije “A.T. Kearney”, nivo sive ekonomije u zemljama EU, Norveškoj, Švajcarskoj, Turskoj i Hrvatskoj iznosi 2,15 biliona evra ili 18,5 odsto BDP-a.
U izvještaju se navodi da je ekonomska kriza primorala mnoge evropske vlade da preduzmu odlučne korake u borbi protiv sive ekonomije, a sve s ciljem da konsoliduju budžet te da ubrzaju proces privrednog oporavka. Siva ekonomija varira po državama i kreće se od osam do 10 procenata BDP-a u Švajcarskoj, Austriji, Holandiji i Velikoj Britaniji, pa do 28 odsto u Hrvatskoj, Rumuniji, Litvaniji i Estoniji, te 31 odsto u Bugarskoj.
Kao sektori koji u najvećoj mjeri doprinose sivoj ekonomiji navode se građevinarstvo, trgovina, proizvodnja, turizam i transport.
“U vremenima krize, kada se povećava nezaposlenost, strah od budućnosti ljude tjera u sivu ekonomiju. Borba sa ovom pojavom je do prije 2009. godine bilježila dobre rezultate u cijeloj Evropi. Danas ti rezultati variraju od toga da li se nalazimo u zapadnoj, južnoj ili istočnoj Evropi. Ipak, jedna karakteristika je zajednička – siva ekonomija tijesno je povezana sa gotovinskim plaćanjima”, kazao je Stiv Peri, komercijalni direktor kompanije “Visa Europe”. Nezavisne novine
