BANJALUKA, Vlada RS se Ekonomskom politkom obavezala da će ove godine, u cilju povećanja likvidnosti privrede, stvoriti sve neophodne uslove i sprovesti multilateralnu kompenzaciju dugovanja, ali je i dalje nejasno kada će se tačno i na koji način to izvesti.
Multilateralna kompenzacija podrazumijeva učešće dva ili više preduzeća ili javnih ustanova u postupku izmirivanja obaveza, kada jedna duguje drugoj, druga trećoj, a treća prvoj. U takvom krugu može biti neograničen broj učesnika, ali posljednji mora biti u dužničko-povjerilačkom odnosu sa prvim pravnim licem u nizu kompenzacija.
Prema nepotpunim prošlogodišnjim podacima Poreske uprave RS, aktivan poreski dug premašuje 700 miliona maraka, od čega se nešto više od četvrtine odnosi na dug po osnovu zaračunatih kamata. Značajna su dugovanja za doprinose, pa tako poreski obveznici duguju oko 340 miliona KM doprinosa za penzijsko-invalidsko osiguranje, dok su dugovanja za zdravstveno osiguranje prešla 207 miliona KM. Na listi najvećih dužnika prednjače preduzeća u stečaju, zatim javna preduzeća i davno ugašene firme čiji su vlasnici godinama sudski gonjeni za utaju poreza.
Međutim, nijedna od entitetskih institucija niti Privredna komora RS, koja je prema Vladi inicirala uvođenje multilateralnih kompenzacija, nemaju ni okvirne podatke o obimu duga javnog sektora prema privredi, pogotovo što niko ne obrađuje podatke o dugovima opštinskih administracija.
Analitičari kažu da bi međusobna prebijanja dugova bilo najlakše sprovesti između samih republičkih institucija, ustanova i preduzeća u entitetskom i opštinskom vlasništvu.
Mile Ribić, predsjednik Sindikata građevinarstva i stambeno-komunalnih djelatnosti RS, kaže da su komunalna preduzeća opterećena dugovima po osnovu poreza i doprinosa, vodnih naknada i dugova za struju, koja bi dijelom mogla biti riješena međusobnim “prebijanjima”.
“Sada imamo situaciju da vodovodi i toplane imaju velike dugove prema ‘Elektroprivredi RS’ za struju, dok bolnice duguju komunalnim preduzećima. Tu bi trebalo praviti krugove i ‘čistiti’ bilanse gdje god je moguće”, kaže Ribić.
Ekonomisti, pak, ističu da svođenje multilateralnih kompenzacija samo na javni sektor ne bi imalo puno smisla, kao ni “prebijanja” isključivo između privatnih firmi, navodeći da je najoptimalniji “mješoviti” model.
“U lancu moraju biti i privredna društva i javni sektor, jer džaba i ako firme iščiste dugove između sebe, ako im ostane dug prema Poreskoj upravi RS, koja će im blokirati račun i onemogućiti rad. Upitno je, međutim, koliko će Vlada RS u uslovima smanjenih budžetskih priliva biti spremna da ‘otpiše’ dio prihoda, dok istovremeno ima mehanizam da naplati svoj dug, a isplatu svojih dugovanja oteže po potrebi”, navodi Predrag Duduković, analitičar Udruženja ekonomista RS – SWOT.
Posebno ukazuje da ni države u okruženju još nisu zakonski uredile multilateralne kompenzacije i da se u Hrvatskoj vode velike polemike o korisnosti tog modela u postojećim uslovima privređivanja. Nezavisne
