BEOGRAD – Većina gledalaca poistovećuje filmsku industriju isključivo sa glumcima i režiserima, ali u pravljenju filma ili serije učestvuju ljudi iz oko 50 specijalizovanih struka.
Oni vode računa o organizaciji svih aktivnosti na setu, o slici, zvuku, kostimima, scenografiji, montaži i drugim važnim stvarima bez kojih ne bi ni bilo sedme umjetnosti. Najčešće nisu stalno zaposleni, već rade od projekta do projekta, pa su primorani da u isto vrijeme budu i umjetnici i preduzetnici. Ipak, malo ko od njih bi se odrekao svoje kreativnosti u zamjenu za neki sigurniji, a rutinski posao.
„Naučiti da snimiš film je lako. Naučiti o čemu treba snimati filmove je mnogo teži zadatak”, tvrdi Džordž Lukas, tvorac kultne franšize „Star wars“.
Možda je ova izjava, koja zvuči baš filmski, dobro poslužila američkom reditelju za sopstvenu promociju, ali kada razgovarate sa onima koji prave filmove, shvatite da je tu malo šta lako.
Naši sagovornici objašnjavaju da prvo treba pronaći dobru priču i otkupiti prava na nju. Zatim morate obezbjediti sponzore, konkurisati za državne podsticaje, pronaći scenariste, režisere, glumce i ostale kadrove. Sledi razrada priče do najsitnijih detalja, pravljenje plana snimanja koji će najbolje iskoristiti sve resurse, potraga za odgovarajućim lokacijama, obezbjeđivanje svih potrebnih dozvola i uslova za rad cjelokupne filmske ekipe. Tek nakon svega toga počinje snimanje, potom montiranje, rad na korekcijama, promotivne aktivnosti…
Sam proces proizvodnje filma ima tri faze – pripremu, produkciju i postprodukciju. Priprema podrazumijeva niz aktivnosti koje se realizuju s ciljem da dalje faze proizvodnje prođu u najboljem mogućem redu. Tokom produkcije se snimaju kadrovi koji će u fazi postprodukcije biti povezani u cjelinu. Prva zahtijeva rad na terenu i u studijima, a druga u prostorijama gdje se vrši montaža, sređuju slika i zvuk, dodaju muzika, vizuelni efekti i drugo.
Sve ove poslove obavljaju desetine, a ponekad i stotine stručnjaka za film, koji su podijeljeni u različite sektore: režije, kamere, zvuka, organizacije, scenografije, kostimografije, montaže, kolor korekcije, dizajna zvuka… U svakoj od pomenutih djelatnosti radi barem nekoliko ljudi. Oni mahom nisu stalno zaposleni, već su angažovani za određeni film ili seriju po osnovu različitih ugovora, što može donijeti i određene probleme.
„Autori filmske slike uglavnom su frilenseri, pa su primorani da u isto vreme budu i snimatelji i preduzetnici“, kažu za B&F u Srpskoj asocijaciji snimatelja (SAS). To znači da moraju sami da se snađu oko regulisanja svog statusa. Kada pronađu posao uglavnom sklapaju ugovore preko nekog pravnog lica, a najčešće otvaraju sopstvene agencije jer su zbog previsokih poreza „čisti autorski ugovori“ potpuno nestali sa tržišta.
„U takvoj situaciji, a u nedostatku sindikata, naša radna prva svedena su na opštu praksu u industriji i ono što je precizirano u svakom pojedinačnom ugovoru. Dakle, mahom sami sebi uplaćujemo doprinose, a plaćeno bolovanje je gotovo nepostojeća pojava”, tvrde snimatelji.
I pored toga, oni veoma vole svoj posao i mnogi od njih se ne bi mijenjali sa drugim profesijama. Sagovornici B&F-a smatraju da fakulteti obrazuju veoma kvalitetne TV i filmske snimatelje, koji još tokom studiranja mogu da upoznaju kolege, buduće režisere sa kojima će kasnije sarađivati. Poslove pronalaze i preko preporuka, na osnovu stečenih referenci, kao i preko specijalizovanih sajtova, platformi i društvenih mreža.
U Srpskoj asocijaciji snimatelja kažu da za dobre snimatelje uvek ima posla, ali da uslovi rada nisu uvijek zadovoljavajući:
„Ovo je veoma specifična profesija koja zahtijeva od vas da se neprekidno prilagođavate uslovima u kojima se snima. Dakle, da po potrebi radite noću, na udaljenim i nepristupačnim lokacijama, po suncu, kiši, snijegu… Ti uslovi rada su u principu predmet dogovora sa produkcijom, ali kod nas su generalno nepovoljniji nego u razvijenijim zemljama. Ovo nije samo naše mišljenje, već zaključak istraživanja koje je inicirala organizacija IMAGO, u čiji rad je uključeno i naše udruženje“.
Dodaju da su prilikom utvrđivanja položaja snimatelja u ovom istraživanju kriterijumi bili dužina radnog dana, prekovremeni rad, broj scena koje se snimaju dnevno, nemogućnost da se uvijek dobiju tehnička sredstva neophodna za kvalitetan rad…
Uprkos ovim poteškoćama, Srbija ima dovoljan broj snimatelja za potrebe filmske i reklamne industrije, a da su naši kadrovi jako stručni i profesionalni potvrđuje i veliki broj stranih produkcija koje dolaze da snimaju.
„Generalno, kada se govori o kvalitetu filmskih radnika, Srbija apsolutno može da parira razvijenijim svjetskim produkcijama“, tvrde naši sagovornici.
Stručnjaci za filmski zvuk najčešće rade po ugovorima preko različitih agencija, a do poslova dolaze putem poznanstava i na osnovu prethodnih angažmana, kaže za B&F Prvoslav Živanović, koji se bavi snimanjem i dizajnom zvuka. Da bi neko radio u obje te djelatnosti trebalo bi da ima široko teorijsko i praktično znanje o oblasti zvuka. Naš sagovornik je ta znanja stekao na Fakultetu dramskih umetnosti i kroz rad.
Kao i snimatelji, i on poslove obezbjeđuje od projekta do projekta, što je jako neizvjesno jer se nekada ređaju jedan za drugim, ali dešava se i da prođu mjeseci bez bilo kakvog angažmana. No, kada posla ima, onda se radi punom parom.
„Radni dan na filmskom setu, na terenu, traje 12 sati, a ponekad i duže, to zavisi od okolnosti”, napominje Živanović.
Pored uslova rada, za ljude koji se bave filmskim zvukom je veoma bitan i kvalitet tehnike kojom raspolažu. Prilikom ugovaranja posla, od njih se najčešće traži da imaju odgovarajuću opremu za terensko snimanje. Ali pošto ulaganje u skupu opremu zahtijeva značajna sredstva a poslovi su neizvjesni, sagovornici B&F-a kažu da se snalaze kako znaju i umiju.
Rad na filmu nije manje zahtjevan ni za glumce, kostimografe, montažere i ostale struke. No, dodatna neizvjesnost za sve one koji rade u domaćoj filmskoj industriji proizilazi iz činjenice da postoji vrlo malo krupnih i nekoliko manjih finansijera koji su zaslužni za najveći dio igranih ostvarenja u Srbiji. Ako bi neko od njih obustavio finansiranje iz bilo kog razloga, mnogi projekti bi bili ugašeni, a filmski radnici bi imali drastično manje posla.
Film, dakle, zaista imitira život, a život u Srbiji mnogo više naginje ka drami nego ka bilo kom drugom žanru. Biznnis & finansije
