BEOGRAD, Srbija bi trebalo da suspenduje jednostranu primjenu Prelaznog trgovinskog sporazuma sa EU i pronađe nova tržišta u svijetu – ukoliko do sredine jula ne počne njegova dvosmjerna primjena, ocijenio je saradnik beogradskog Instituta za tržišna istraživanja /IZIT/ ekonomski ekspert Saša Đogović.
Đogović je u intervjuu rekao da su efekti jednostrane primjene Prelaznog trgovinskog sporazuma, koja je počela krajem januara, uglavnom negativni, posebno u oblasti ubiranja carinskih stopa, zbog čega je samo u prva tri mjeseca ove godine zabilježen manji priliv u budžet u iznosu od 17 miliona evra.
On je naveo da Srbija nije bila spremna na primjenu tog sporazuma, a pogotovo jednostranu.
“Ali, čak i da je došlo do dvostrane primene, Srbija ne bi bila spremna, jer ništa nije uradila u podizanju konkurentnosti svoje privrede, a posebno poljoprivrede, koja je strateška grana”, istakao je Đogović.
Prema njegovim riječima, ukoliko do kraja juna ili sredine jula ne dođe do dvostrane primjene Prelaznog sporazuma, Srbija bi tebalo da ga “stavi u sistem hlađenja”, odnosno da suspenduje njegovu dalju jednostranu primjenu, dok ne dođe do dvostrane primjene.
“Nije ni trebalo da dođe do jednostrane primene tog sporazuma, jer sam naziv jednostrano i sporazum nikako ne idu zajedno. U ovom slučaju imamo – nesporazum, gde jedna strana nešto ispunjava, a druga vas jednostavno tapše po ramenima i kaže – sve je to u redu, samo dalje nastavite, a mi ćemo da vidimo kada ćemo početi da ispunjavamo naš deo”, rekao je Đogović.
Prema njegovim riječima, sama primjena Prelaznog sporazuma ima svoje negativne efekte koji su se pokazali već u recesivnom periodu, posebno po državni budžet, jer dolazi do manjka ionako dosta ispražnjenog i istanjenog budžeta, a prihodi od carina su niži.
“Istina, ti prihodi od carina bili bi niži zbog globalnih kretanja, jer je manja potreba za uvozom sirovina, repromaterijala ili robe široke potrošnje. Kupovna moć stanovništva je smanjena, pa je i manja potreba za uvozom“, naveo je on.
Ali, ma kakvi god da bili takvi prihodi, kaže Đogović, država ih je jednostranom primjenom Prelaznog sporazuma jednostavno izbrisala iz budžeta za ovu godinu, odričući se naplate po carinskim stopama.
“Procena je da smo u prva tri meseca izgubili oko 17 miliona evra, pa smo se još i podičili tim da smo izgubili samo toliko, a mogli smo i više. Da je samo toliko izgubljeno, treba zahvaliti paradoksu, odnosno recesiji, jer da nije nje, izgubili bismo mnogo više”, smatra on.
Đogović ističe da se, osim toga, zbog istanjenog budžeta države sada manje subvencioniše i poljoprivreda, koja je glavna na udaru upravo subvencionisanih poljoprivrednih proizvođača iz EU.
“Tako da postoji bojazan da od nekadašnjih proizvođača postanemo uvoznici velikog dela poljoprivrednih proizvoda, na primer, mleka”, rekao je on.
Đogović je naveo da je od početka tranzicionog perioda Srbija krenula pogrešnim putem u vođenju ekonomske politike, odnosno putem takozvane “grube neoliberalne ideologije”, koji se zasnivao na nagloj i potpuno neosmišljenoj liberalizaciji tržišta, pogotovo poslije decenije sankcija, pa čak i fizičkog uništavanja proizvodnih kapaciteta.
“To može da se ilustruje slikom priprema za Olimpijadu između učesnika koji se pripremaju u uslovima kućnog ambijenta i onih koji imaju visinske pripreme. Upravo je srpska privreda slika i prilika onog ko se priprema u kućnim uslovima, a globalni igrači su na visinskim pripremama. I kada ih stavite u trku, srpski igrači nemaju tu šta da traže, jer će biti pregaženi, što se i desilo“, kaže on.
Firme koje su imale tržišnu perspektivnu, ističe Đogović, jednostavno su gašene, nekad i namjerno tjerane u stečaj, odnosno pod grubim naletom tržišnih sila i nevidljivih kabinetskih ruku, zbrisane su sa tržišta.
On je dodao da su Slovenci bili mnogo mudriji, jer su krenuli od modela gdje se nastojalo spasavati preduzeće, ako ono ima tržišnu perspektivu. “Kancerozno tkivo” preduzeća se odstranjivalo, a zdravi dijelovi preduzeća spašavali i ojačali.
“Kod nas toga nije bilo, nego se išlo preko sistema spržene zemlje, a na mesto tih ugašenih proizvodnih kapaciteta nisu dolazile neke masivnije grinfild investicije”, rekao je on.
Đogović ocjenjuje da grinfild investicije u Srbiji nisu masovnije zbog pravne nesigurnosti, povlašćenog položaja pojedinih tržišnih igrača, nepostojanja pravne infrastruktrure koja bi garantovala jednaka prava za sve.
“Kao iz doba 90-ih, postoje manje i više privilegovani tržišni igrači i u tom smislu nije ni čudo što je u Srbiji najviše bujali mito i korupcija“, naveo je on.
Govoreći o pozitivnim efektima primjene Prelaznog sporazuma, Đogović navodi da su na neki način dobili domaći proizvođači, jer su sniženi troškovi, ali je suštinski došlo do potiranja, jer su porudžbine iz inostranstva ili nestale ili značajno smanjene, a prihodi su osjetno opali, tako da nema nekih većih nabavki iz inostranstva za upošljavanje njihovih proizvodnih kapaciteta.
“Ako naša privreda nije ojačala konkurenciju, pogotovo do toga neće doći u ovom recesionom periodu. Država u ovakvim uslovima mora da lobira i nalazi nova tržišta za plasman srpskih proizvoda. Jer su zbog oslanjanja samo na jedno tržište, evropsko, mnogo pogubniji efekti recesije“, istakao je Đogović. Srna
