Profesija sa kojom se čovjek bavi značajno opredjeljuje jednu vrstu njegovog životnog stila, koji se tiče položaja tijela prilikom obavljanja poslova.
Ako čovjekov dnevni rad zahtijeva puno sjedenja onda se njegov životni stil može okarakterisati kao sjedeći ili sedalni životni stil, a on nije dobar za zdravlje kičme, pa onda svega ostaloga, jer homo sapiens spada u grupu sisara – kičmenjaka, piše Bife.ba.
“Sedalna ekonomija”, kao teorijski pojam ne postoji u ekonomskoj znanosti, ali u ekonomskoj praksi postoji nešto što bi se zaista moglo definisati kao takvo ekonomsko stanje ili takav ekonomski položaj.
Početkom prošle decenije često se prigovaralo bankama i u zoni evra i u SAD da sjede na parama i da nedovoljno kreditiraju privredu i stanovništvo i u tome se pronalazio uzrok sporog ekonomskog oporavka.
BH banke kod Centralne banke Bosne i Hercegovine drže obaveznu/zakonsku rezervu od šest milijardi КM (7/2021.)
Međutim, banke kod Centralne banke Bosne i Hercegovine i višak iznad obavezne rezerve (eng. excess reserves) u iznosu od 3,2 milijarde КM (7/2021.)
Ovaj ionako ogroman višak novčanih sredstava se stalno povećava, u odnosu na period prije pandemije je veći za 277 miliona КM (vidjeti grafikon), a kako krediti rastu po skromnoj stopi (dva odsto godišnje u julu) to upućuje na zaključak da prosječna bh banka sjedi na parama.
Кarakteristični elementi bh sedalne ekonomije u julu 2021. godine
Prirast u odnosu na februar 2020.g. (u milijardama КM)
Republika Srpska je u Londonu posudila 350 miliona evra, a dio tih para je i dalje na njenim depozitnim računima kod bh banaka (depoziti centralne vlade), pa je zaključak da i Republika Srpska sjedi na parama, za sada.
I bh. privatni sektor, oličen u privatnim preduzećima (nefinansijska privatna preduzeća), je “odlučio” da, u prosjeku, ništa ne preduzima i od početka korone njegovi depoziti su porasli za više od jedne milijarde dolara (1,24 milijarde КM).
Dakle, i privatni korporativni sektor sjedi na parama.
Depoziti stanovništva, koji takođe spada u privatni sektor, takođe rastu, pa i bh stanovništvo, u prosjeku sjedi na parama.
Depoziti bh stanovništva su se od 2/2020.godine do 7/2021.godine povećali za okruglo jednu milijardu maraka.
Između banaka, privatnog sektora i dijela centralne vlade (Republika Srpska) kao da postoji implicitni i prećutni koncenzus da se sjedi na parama?
Danas je malo ekonomskih sistema, ako oni uopšte postoje, koji se mogu pohvaliti da sjede na ovako ogromnoj likvidnosti koja nije upotrebljena za potrebe ekonomskog rasta i razvoja.
Prirast novčanih sredstava (2/2020 – 7/2021.) četiri pobrojane stavke bh. sedalne ekonomije je skoro tri milijarde (2,88 milijarde КM) ili gotovo devet odsto bh. BDP-a u 2020.g.
Ljudi koji rade sjedeći se, zdravlja radi, moraju povremeno razgibavati.
U sedalnoj ekonomiji razgibavanje bi se moglo podvesti pod transformaciju viška rezervi u kredite, pretvaranje depozita preduzeća u investicije, kupovinu trajnih potrošnih dobara iz depozita stanovništva, i korištenje javnog/uzajmljenog novca za javnu potrošnju ili razduživanje.
Ovako velika, neiskorištena, i stalno rastuća likvidnost je pokazatelj da je bh ekonomski sistem ozbiljno obolio i da mu je potrebno liječenje, jer u našem ekonomskom sistemu su svi sektori, u prosjeku, sve likvidniji, a demografija je loša, stopa nezaposlenosti dvocifrena, životni standard u prosjeku nizak, a javni dugovi nezaustavljivo rastu, zbog budžetskih i deficita na tekućem računu platnog bilansa.
Ja sam ukazao na simptome nekoga ekonomskog oboljenja, a dijagnozu trebaju dati, tj. bolest prepoznati, one ustanove i organi koji su ovlašteni, odgovorni i obavezni da je prepoznaju.
Кada se bolest identifikuje (dijagnosticira) onda se donose mjere ekonomske politike, kojima se ona ublažava, a ekonomski sistem liječi. Dragan S. Jović / Bife.ba