BALKAN, Zemlje zapadnog Balkana mogu prevazići krizu samo ako udvostruče privredni rast, a za to su neophodne promjene u politici proširenja EU, pišu Tobijas Flesenkemper i Dušan Reljić u analizi za Fondaciju za nauku i politiku.
“Ekonomije zemalja zapadnog Balkana morale bi godišnje da rastu za najmanje šest odsto kako bi krajem četvrte decenije ovog vijeka dostigle prosjek Evropske unije, kaže se u analizi Svjetske banke. Nakon decenije bez rasta, danas stopa iznosi jedva tri odsto godišnje. Tako se ne može dostići ujednačenje ekonomija koje je, međutim, neophodno za jačanje demokratije i pravne države – a to je uslov za pristup EU. Umjesto toga produbljuje se jaz u životnom standardu u odnosu na zapadnu Evropu što zemlje zapadnog Balkana čini još podložnijim populizmu, nacionalizmu i drugim antievropskim strujanjima”, stoji u analizi koju prenosi “Dojče vele”.
Dalje se navodi da je vidljiv izostana uspjeha politike proširenja Evropske Unije, iako su nedavno otvorena nova poglavlja u pregovorima sa Srbijom i Crnom Gorom.
“Ne može se retorički uljepšati izostanak uspjeha politike proširenja EU iako u Briselu podsjećaju da su nedavno otvorena nova poglavlja u pristupnim pregovorima sa Crnom Gorom i Srbijom te da se u okviru ‘Berlinskog procesa’ u Trstu 12. jula održava četvrti samit vodećih država EU sa pristupnim kandidatima. Mnogi ljudi u regionu vjeruju da im EU poklanja pažnju samo kada se zapadni Balkan uočava kao krizno žarište koje skriva rizike za EU: kao koridor za migracije, leglo organizovanog kriminala, utočište islamističkih nasilnika ili sporedna arena sukobljavanja Zapada sa Moskvom”, ističu analitičari.
Napominje se da su države zapadnog Balkana sprovele reforme koje su Evropska Unija, Svjetska banka i MMF tražili od njih u okviru Vašingtonskog sporazuma.
“Otvorile su tržišta za EU, privatizovale i liberalizovale privredu i drže se politike štednje koja je od njih zahtjevana. Cilj Konsenzusa je da reforme – u sadejstvu sa postepenim prilagođavanjem zakonodavnog okvira i političkim smjernicama i aktivnostima EU – dovedu do nastanka tržišnih privreda i političke osposobljenosti za članstvo u EU. I zaista, ‘nevidljiva ruka tržišta’ je osjetna, ali ne onako kako je to predviđeno u uputstvima za tranziciju. Na mnogim mjestima nepotizam i neefikasna javna uprava spriječavaju prilagođavanje političkom i ekonomskom okruženju u Evropi. Sveti se promašena politika privatizacije iz devedesetih godina tokom kojih je društvena svojina najprije nacionalizovana da bi na poslijetku završila u rukama takozvanih ‘tajkuna’, malobrojnih i po pravilu politički umreženih. Od tada traje pljačka nacionalnih ekonomija – tekuća suđenja oko mega-holdinga ‘Agrokora’ u Hrvatskoj i ‘Delte’ u Srbiji su tek dva najpoznatija primjera”, stoji u analizi, а potom se dodaje:
“Međutim, glavna prepreka je struktura ekonomskih odnosa regiona sa jezgrom EU. Finansijski i trgovinski odnosi, geografski položaj i politička vezanost za EU odavno zapadni Balkan čine faktičkim dijelom Unije – doduše bez prava glasa i uz brojne negativne posljedice. Ne može se uopšte govoriti o tome da region sustiže EU: industrije su nestale jer nisu mogle da izdrže konkurenciju iz EU; spoljni dug raste, nezaposlenost ostaje previsoka, maltene svaka druga osoba mlađa od 30 godina nema posao. Dalje se naduvavaju javni i uslužni sektor koji proizvode nizak višak vrijednosti. Uz to se nedovoljno investira, prije svega u obrazovanje, nauku i razvoj. Tako niti može da se proizvede dovoljno dobara i usluga koji bi mogli da se izvezu, niti da se održava postojeća infrastruktura poput autoputeva koji povezuju južne članice EU, Tursku i Srednji istok sa jezgrom EU. Mlađi, aktivni i bolje obrazovani ljudi su pod pritiskom da se iseljavaju u središne zemlje EU”.
Autori analize navode da je spoljni dug, uz sve svoje posljedice, “proizvod deficita trgovinskog bilansa od ukupno 98 milijardi evra koji su ove male otvorene ekonomije nagomilale u razmjeni sa EU samo između 2005. i 2016. godine”.
“Kako bi pokrile taj manjak, zemlje zapadnog Balkana su se enormno zaduživale u inostranstvu – opet prije svega kod banaka u EU. One ionako kontrolišu najveći dio bankarskog sektora u regionu, tako da ne zarađuju samo na kreditima koje daju državama već i na privredi i stanovništvu. U takvoj situaciji dalje evropske integracije ljudima u jugoistočnoj Evropi više ne djeluju kao izgledna perspektiva. Pogled na susjednu Grčku dodatno hrani njihove sumnje u to da li je model sadašnje EU pravi obrazac za njih”, navode Flesenkemper i Reljić.
Ova dvojica analitičara ističu da bi integracija Zapadnog Balkana mogla da bude dobit za EU.
“Zemljama zapadnog Balkana koje žele da pristupe EU hitno su neophodne razvojne perspektive i više javnih investicija, kako bi udvostručile godišnju stopu rasta na najmanje šest odsto. Stoga bi im što prije trebalo dati pristup strukturnim fondovima EU, dozvoliti učešće u mehanizmima finansijske stabilnosti EU i tretirati ih kao dio integracionog projekta EU u svakom drugom pogledu. U ekonomskom je interesu same EU da ovaj region postane atraktivniji za trgovinu i investicije te da srastu saobraćajne, energetske i digitalne mreže u jugoistočnoj Evropi. Time bi i migracioni pritisak iz ovog regiona popustio. Moguća politička dobit je očigledna: jačanje regionalne bezbjednosti u jugoistočnoj Evropi bi poboljšalo ugled EU u vremenima u kojima geopolitika ponovo dobija na značaju. Model demokratije koji propagira EU ponovo bi ojačao svoju privlačnost i time suzbio uticaj drugih aktera poput Rusije, Turske ili islamskih država – kao i nepredvidljive Trampove administracije”, stoji u analizi.
Na kraju se naglašava da se s novim definisanjem politike EU prema jugoistočnoj Evropi mora odmah započeti.
“Jer 2019. počinje novi ‘institucionalni’ ciklus EU koji uključuje izbore za Evropski parlament, novu Evropsku komisiju i novi budžet EU. Izlazak Velike Britanije bi mogao da stvori prostor za aktivniju strukturnu i kohezionu politiku. Cilj 27 članica kluba treba da bude integracija Zapadnog Balkana. Uspjehom svog privrednog i socijalnog modela u tom regionu, EU bi dobila novi sjaj kao igrač koji strateški razmišlja i djeluje, akter koji je zaista sposoban da ujednači životne uslove u Evropi”, zaključuje se u analizi koju prenosi “Dojče vele”. Dojče vele
