BEOGRAD, Prema podacima Agencije za privatizaciju Srbije do kraja juna ove godine od početka privatizacije raskinuto je 563 ugovora, a samo ove godine 86.
Od početka privatizacije u Srbiji raskinuti su ugovori za više od 20 odsto prodatih firmi. Razlozi raskida ugovora sa novim vlasnicima preduzeća su tokom cijelog dosadašnjeg perioda privatizacije ostali nepromjenjeni – neispunjavanje obaveza koje se odnose na investiranje i poštovanje socijalnog programa, prestanak proizvodnje, neisplaćivanje kupoprodajne cijene i prodaja imovine firme mimo ugovorenih uslova.
Podaci Agencije za privatizaciju ukazuju da je, regionalno posmatrano, najviše ugovora o privatizaciji raskinuto na teritoriji Vojvodine a zatim sljede region Niša, Kraljeva, Beograda i Kragujevca.
Hapšenje Tomislava Đorđevića, bivšeg direktora “Meridijan banke” i vlasnika “Ribarskog gazdinstva” krajem ove sedmice, samo je jedna u nizu najnovijih potvrda da je privatizacija u mnogim slučajevima korišćena za nezakonito bogaćenje pojedinaca.
Agencija je kupoprodajni ugovor o prodaji ovog preduzeća sa Đorđevićem raskinula 23. decembra 2009. godine zbog neplaćanja kupoprodajne cijene, ali i usljed raspolaganja imovinom mimo pravila.
Kako je saopštila policija, Đorđević je od juna 2007. godine do decembra 2009. godine, zajedno sa ostalim osumnjičenima, izvršio otuđenje više od 60 odsto imovine preduzeća “Ribarsko Gazdinstvo” Beograd.
Početkom ove godine uhapšeni su zbog malverzacija i zloupotreba položaja direktor “Ikarbusa” Srećko Nijemčevic sa saradnicima, ali su oni nezakonitosti izvršili prije ulaska u proces privatizacije.
Policija je uhapasila nedavno i šest osoba za koje se sumnja da su stekli protivpravnu korist od dva i po miliona evra zloupotrebom u privatizaciji “Betonjerka” u Aleksincu i PIK “Čačak” u Čačku.
U junu ove godine uhapšena je i Svjetana Purić iz Beorada, većinski vlasnik privrednog društva “Centropromet”, takođe, zbog zloupotreba u procesu privatizacije, a iz saopštenje policije kako je kupljeno ovo preduzeće može se videti da ovakvi poslovi ne mogu da se obave bez saradnika sa strane.
Ne treba zaboraviti i hapšenja stečajnih upravnika i sudija koja su se dogodila u procesu sprovođenja stečaja nad RK “Beograd”, ili modne konfekcije “Beko”, ali i lišavanje slobode direktora firme “Agroživ” zbog utaje poreza.
Fiktivno osnivanje firmi, prikazivanje lažnih potraživanja i prebacivanje novca na račune tih firmi – klasična je šema po kojoj se “ispumpava” novac u privatizaciji.
Takođe, vlasnicima tih preduzeća nije strano ni otuđivanje imovine u procesu privatizacije i njeno opterećivanje hipotekom i različitim vrstama kredita.
Prema važećem propisima svakim pojedinačnim ugovorom Agencija za privatizaciju određuje visinu dozvoljenog otuđenja imovine a svaki prelazak tog “praga” moguć je samo uz njenu saglasnost.
Generalno, kao problem u otkrivanju malverzacija u privatizaciji pojavljivali su se i dodatni rokovi koje je Agencija davala kupcu da ispoštuje svoje obaveze, ali i vreme koje prođe od podnošenja prijave do reakcije državnih organa.
Iako je ranije bilo najava da bi država tamo gde utvrdi da postoji osnov za zloupotrebe u procesu privatizacije treba da djeluje na efikasniji način i sprovede reviziju poslovanja preduzeća, od toga se odustalo, ali je očigledno da neku vrstu revizije privatizacije do sada uspešno sprovodi MUP – uz konkretne rezultate. Ali, šteta je tada već uveliko učinjena i teško se može ispraviti.
Da treba nešto pod hitno preduzeti u privatizaciji ukazivali su i sindikati u više navrata ističući da u Srbiji trenutno oko 100.000 radnika ne prima platu i da ih je većina zaposlena u privatizovanim firmama, pa je to još jedan razlog za bržu i efikasniju reakciju MUP-a.
Na probleme i velike nepravlnosti u procesu privatizacije ukazivali su povremeno i neki istaknuti zvaničnici Vlade Srbije, uključujući i ministra za rad i socijalnu politiku Rasima Ljajića.
Predsjednik organizacije “Transparentnost Srbija” dr Vladimir Goati ukazao je u izjavi datoj Tanjugu da “kada se društvena svojina kao svojinski model pokazala neuspešnom, tada je veliki broj uticajnih ljudi iz tih firmi, koji su imali važne veze i poznanstva, nastavio isti posao praktično da radi i u vrlo kratko vreme ‘zgrnuo’ velike pare.”
“Jedan broj tih ljudi ‘zgrnuo’ je pare na potpuno nezakonit način, ističe Goati, uz napomenu da usled toga sada čitamo o tim vezama između kriminala, biznisa i politike. “Taj trio kod nas je itekako odigrao važnu ulogu”, objasnio je on.
Goati je ocjenio da je, u svakom slučaju, reč o važnom i moćnom sloju ljudi koji se pozicionirao na društvenoj lestvici sa koje je na drugoj strani gotovo nestao srednji sloj.
Privatizacija u Srbiji, kako su ukazivali u više navrata stručnjaci, imala je (i još uvek ima) neke svoje specifičnosti koje su je u negativnom kontekstu razlikovale od privatizacija u drugim zemljama.
Privatizacija u Srbiji prije svega predugo traje, jer se obavlja u roku od bezmalo 20 godina. Osim toga, prihodi dobijeni prodajom preduzeća (oko tri milijarde evra), odlazili su mahom u tekuću potrošnju umesto u investicione projekte.
Broj radnih mjesta u domaćim preduzećima smanjen je, tokom procesa njihove privatizacije, za oko 187 hiljada, ističu stručnjaci. Tanjug
