BANJALUKA – Investiciono razvojna banka Republike Srpske nije uspostavila platni promet ni šest mjeseci nakon što je Narodna skupština Republike Srpske panično i hitno izmijenila Zakon o IRB RS da bi joj to omogućila i tako pritekla u pomoć sankcionisanim kompanijama i pojedincima.
Zakon mijenjan po hitnoj proceduri usvojen je 3. jula, a sve je učinjeno u kratkom roku nakon što je polovinom juna niz kompanija dospjelo pod sankcije Američke kancelarije za kontrolu imovine stranaca OFAC. One su, kao i sankcionisani pojedinci označeni kao mreža podrške predsjedniku Republike Srpske Miloradu Dodiku i članovima njegove porodice.
Uoči navršavanja pola godine od usvajanja zakona kao rješenja za brojne probleme, iz IRB RS su nam doslovno, od riječi do riječi, poslali isti odgovor na pitanja, kakav su nam poslali prije tri mjeseca.
“U pitanju je jako obiman, složen i dugotrajan proces, koji, osim angažmana Investiciono-razvojne banke Republike Srpske, podrazumijeva i angažovanje institucija koje se bave nadzorom i regulisanjem poslova platnog prometa. Investiciono-razvojna banka Republike Srpske nalazi se u fazi sveobuhvatnog pregleda i ocjene usaglašenosti postojećeg modela poslovanja sa formalnim i tehničkim uslovima čije ispunjavanje prethodi uspostavljanju sistema platnog prometa, kao i uvođenju depozitarnih poslova u finansijsku ponudu IRBRS“, ponovili su iz IRB RS, ne odajući ničim da li se uopšte išta radi osim što se pregleda i ocjenjuje usaglašenost.
Dodali su i to da će banka “nastaviti da obavlja svoje poslove u skladu sa interesima i potrebama dugoročno održivog privrednog i sveobuhvatnog društvenog razvoja Republike Srpske i svih njenih građana”.
Hitno promijenili zakon pa ućutali
Inače, NSRS je početkom jula izmijenila više zakona kako bi se IRB-u omogućilo obavljanje unutrašnjeg platnog prometa i primanja depozita, a ovaj zakon upakovan je kao proširenje djelatnosti koje je u javnosti okvalifikovano kao pogodovanje pojedincima i kompanijama bliskim vlasti, a koje su se našle u brojnim problemima nakon što su im komercijalne banke pogasile sve račune.
Međutim, neodređenost IRB RS ekonomisti posmatraju drugačije. Kažu da su uslovi za uspostavljanje platnog prometa odavno stečeni, te da postoji više potencijalnih razloga što sve stoji u mjestu.
Nekadašnji bankar Srećko Bogunović kaže da je sa usvajanjem Zakona o elektronskom novcu RS i podzakonskih akata donesenim u oktobru ispunjen i posljednji uslov za uspostavljanje platnog prometa. Kaže da IRB već ima tehničke mogućnosti da obavlja platni promet, ali da je pitanje da li ima ljude koji to znaju da rade.
Bogunović: Da li su se uplašili ili nemaju operativne sposobnosti za ovaj posao?
“Pitanje je da li su se uplašili posljedica uspostavljanja planog prometa ili nemaju operativne sposobnosti za ovaj posao, jer ljudi koji bi to radili moraju da poznaju tu struku. Moraju ih ili obučiti ili zaposliti, što je teško, jer znamo kako IRB zapošljava i koga. Tu više nije dovoljno biti samo član stranke, ne raditi ništa ili dijeliti kredite po instrukcijama. Teško je staviti potpis na nešto za šta se iz aviona vidi da će biti problematično“, kaže Bogunović.
Objašnjava da je usvajanje zakona došlo kao “reakcija na prvu” i vjerovatno po instrukciji sa viših instanci da se stvore mogućnost sankcionisanim firmama da imaju neki prozor u svijet putem platnog prometa IRB-a.
“Vrlo je teško realizovati sve to jer postoji šansa da budete isključeni iz nekog sistema. Nisu očekivali reakcije koje će ih izbaciti i ostaviti bez kontrole. Koliko god mi je to ružno što ove stvari radi neki šesnaesti pomoćnik u ministarstvu finansija neke tuđe zemlje, isto tako ne mogu da ne primijetim da mi nemamo nikakav sistem koji će spriječiti korupciju“, kaže Bogunović.
Transparency nternational BiH ranije je upozorio da ovaj zakon direktno ide u pravcu zarobljavanja institucionalnog okvira privatnim interesima i da neposredno ugrožava funkcionisanje cjelokupnog bankarskog sistema u RS, dok se IRB izlaže visokom riziku. Napomenuli su i to da je IRB RS i do sada radila netransparentno.