BANJALUKA, Ni Evropsko partnerstvo, ni Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) nisu pravni osnov za formiranje komapanije “Elektroprenos BiH”, a pogotovo za bilo kakvo nametanje kasnijih odluka u vezi sa energetskim sektorom, navodi se u saopštenju Kabineta predsjednika Vlade Republike Srpske.
“Visoki predstavnik, a ni specijalni predstavnik EU nema pravo da nametne bilo kakave odluke u sferi evropskih integracija ili da nametne odluke, a da se pri tome poziva na evropske obaveze tj. uslove ili dokumente koje su pred BiH postavljene u procesu pridruživanja ili priključivanja Evropskoj uniji”, kaže se u komentaru Kabineta na saopštenje za javnost OHR-a i Specijalnog predstavnika EU u BiH od 27. septembra pod nazivom “Činjenice u vezi sa Elektroprenosom BiH”.
Iz Kabineta se pojašnjava da visoki predstavnik, a ni specijalni predstavnik EU nema pravo da na bilo koji način zloupotrebi proces evropskih integracija zahtijevajući da domaće institucije donesu rješenja koja nisu definisana evropskim propisima (uredbama, direktivama, odlukama ili osnivačkim aktima EZ i EU) ili da ih sam donese (ne može zahtijevati postojanje jednog regulatora, kad evropske direktive nalažu državama da uspostave jedno ili više regulatornih tijela)
“Ukratko – visoki predstavnik se ne može uopšte `petljati` u proces evropskih integracija, a specijalni predstavnik EU ne može djelovati ni na koji način koji bi prevazilazio koordiniranje, posredovanje i podršku domaćim institucijama u ispunjavanju evropskih obaveza”, kaže se u saopštenju.
Upozorava se takođe da ukoliko to uradi, onda je visoki predstavnik samoinicijativno i neosnovano proširio svoj mandat visokog predstavnika ili je pogrešno djelovao kao specijalni predstavnik EU, jer je koristio ovlaštenja koja mu nisu data.
“Sve i da ima pravo da nameće odluke u ovoj oblasti (što je nemoguće), takve odluke bi morale biti usklađene sa evropskim propisima, što znači da se njima ne mogu uređivati odnosi ili definisati model odlučivanja u kompaniji, jer to ne propisuju direktive i druga pravna regulativa EU, niti bi se moglo tražiti uspostavljanje jednog regulatora kad direktive jasno propisuju da država mora imati jednog ili više regulatornih tijela”, ističu u Kabinetu.
U saopštenju OHR-a nalazi se pogrešna konstatacija da je pravni osnov za osnivanje “Elektroprenosa”, između ostalog, zahtjev iz Evropskog partnerstva, kao i zahtjev iz pregovora oko Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju.
Iz Kabineta ističu da to ne može biti pravna osnova za uspostavljanje “Elektroprenosa”, a pogotovo ne za kasnije nametanje bilo kakvih odluka u vezi sa ovom kompanijom ili u sferi energetike, jer u vrijeme postizanja sporazuma entitetskih premijera, kao i donošenja Zakona o osnivanju kompanije, BiH nije bio uručen dokument Evropsko partnerstvo niti su vođeni pregovori za zaključenje SSP sa BiH.
Podsjeća se da je Evropsko partnerstvo BiH uručeno početkom 2004., drugo početkom 2006., a treći dokument, koji je i danas aktuelan, početkom 2008. godine. S druge strane, pregovori za zaključenje SSP-a zvanično su otpočeli krajem 2005. i suštinski su vođeni tokom cijele 2006. godine.
“Međutim, ako se uzme u obzir da je Kompanija upisana u sudski registar 1. februara 2006., u to vrijeme jesmo već imali Evropsko partnerstvo, i tada već jesu počeli pregovori za zaključenje SSP-a sa BiH, ali su oni bili na samom početku, te ni u takvim okolnostima ne mogu predstavljati pravni osnov za navedeno”, pojašnjava se u saopštenju i dodaje:
Evropsko partnerstvo je neugovorni akt (za razliku od SSP-a), a država kojoj je upućen dobrovoljno ispunjava definisane obaveze na osnovu unutrašnjeg dogovora o načinu na koji treba da provede obaveze.
Kada je riječ o obavezama iz Evropskog partnerstva za BiH u energetskoj sferi, nigdje se ne navodi potreba uspostavljanja kompanije, niti je ikada postignut unutrašnji dogovor u BiH o tome kako da se realizuju definisane obaveze u ovoj oblasti, te je ta obaveza i danas u statusu “spornog ili otvorenog pitanja”.
Pozivanje na “zahtjev iz pregovora oko SSP-a” je pogotovo sporno, jer pregovori bilo kog karaktera, uključujući i pregovore za zaključenje nekog međunarodnog sporazuma, i zahtjevi koji se u okviru pregovora postavljaju, nikad ne mogu biti pravni osnov za bilo šta.
Ni pozivanje na sam SSP, a ne samo na pregovore, nije relevantno zato što Sporazum u to vrijeme nije bio zaključen (potpisan je tek 2008., a još nije ratifikovan), te je na snazi samo Privremeni (prelazni trgovinski) sporazum.
Osim toga, ni sam Sporazum ne predstavlja osnov za formiranje kompanije jer se njime jedino i to članom 107, koji se bavi pitanjem energije, propisuje da će “saradnja (ugovornih strana) biti usmjerena na prioritete pravnog nasljeđa Zajednice („akija“) u oblasti energetike, uključujući, po potrebi, i aspekte nuklearne bezbjednosti. Ta saradnja biće zasnovana na Ugovoru o osnivanju energetske zajednice, te će se razvijati s ciljem postepenog integrisanja BiH u evropska energetska tržišta”.
Ukratko, i SSP i Evropsko partnerstvo se za ispunjavanje zahtjeva u energetskoj sferi pozivaju na ispunjavanje obaveza koje proizilaze iz Ugovora o energetskoj zajednici jugoistočne Evrope (tzv. Atinski sporazum od 1. jula 2007.), a gdje Evropsko partnerstvo zahtijeva provođenje evropske regulative o unutrašnjem tržištu gasa i električne energije, te pogranične razmjene električne energije, zatim traži usvajanje sveobuhvatne strategije BiH o energiji i obezbjeđivanje konsolidovanog sistema regulisanja električne energije i gasa, koji će biti spreman da primi i druge sektore energetike u skladu sa Sporazumom o energetskoj zajednici.
Za ispiunjavanje ovih obaveza relevantne su evropske Direktive 2003/54 i 2003/55 kojima se reguliše pitanje povlaštenih kupaca, kao i pitanje regulatornih tijela (države članice moraju odrediti jedno ili više nadležnih tijela s funkcijom regulatornih tijela (koja treba da obezbijede nediskriminirajuću i efikasnu tržišnu utakmicu, poštovanje pravila transparentnosti i konkurencije, da utvrđuju ili odobravaju metodologije za izračunavanje ili utvrđivanje uslova za priključivanje/pristup nacionanim mrežama, tarife za prenos i distribuciju itd).
Dakle, postojanje u zemlji više regulatornih tijela nije u suprotnosti ni sa zahtjevima direktiva EU 2003/54 i 2003/55, gdje je članom 23. odnosno članom 25. dozvoljeno postojanje jednog ili više regulatornih tijela.
Praksa razvijenih zapadnih zemalja pokazuje da pojedine regije u zemljama članicama EU imaju svoja regulatorna tijela i imaju različite cijene energenata. Zbog svega navedenog, nije prihvatljiva ideja oko konsolidacije regulatornih tijela u BiH i time postojanje samo jednog BiH regulatora.
Iz Kabineta zaključuju da visoki predstavnik nesnovano tvrdi da “zahtjev iz Evropskog partnerstva, kao i zahtjev iz pregovora oko Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju” predstavljaju pravni osnov za osnivanje “Elektroprenosa”.
Obrazlaže se da Evropsko partnerstvo i SSP postavljaju određene uslove u sferi energetike, koji se odnose na obavezu ugovornih strana da primjenjuju evropske propise u ovoj oblasti, tj. odgovarajuće direktive i uredbu, a kojima se ni na koji način ne propisuje uspostavljanje kompanija, forma ili unutrašnja organizacija takvih kompanija ili menadžmenta, niti način odlučivanja u njima, a Direktive, čak, dozvoljavaju postojanje jednog ili više regulatornih tijela u državi, dakle ne insistiraju na jednom regulatoru.
I Evropsko partnerstvo i SSP pozivaju se na “Ugovor o energetskoj zajednici jugoistočne Evrope” (tzv. Atinski sporazum), a time i na iste Direktive i Uredbu EU (kojima se ne zadire u unutrašnju organizaciju kompanija, menadžment, način odlučivanja, i koje čak predviđaju mogućnost postojanja više regulatornih tijela), a RS se u potpunosti ponaša u skladu sa onim što propisuju navedeni propisi kojima je regulisana ova oblast.
“Posebno je neprihvatljivo smatrati zahtjev iz pregovora oko SSP-a pravnim osnovom za formiranje kompanije, jer u vrijeme njenog upisa u sudski registar pregovori za zaključenje SSP-a su tek otpočeli i nisu bili mjerodavni za bilo šta s obzirom da još nisu rezultirali zaključenjem međunarodnog ugovora, a sve i da je SSP bio tada zaključen, on još nije bio na snazi (a ni danas još uvijek nije okončan proces ratifikacije u državama članicama EU)”, navodi se u saopštenju.
Ali, zaključuje se na kraju, i da je bio na snazi – ni SSP ne propisuje ništa drugo osim saradnju koja će biti usmjerena na poštovanje evropske legislative u ovoj oblasti, kao i da će saradnja biti zasnovana na Ugovoru o osnivanju energetske zajednice i da će imati za cilj postepeno integrisanje BiH u evropsko energetsko tržište. Srna
