BEOGRAD, Prema odredbama Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) koji je, ratifikacijom u parlamentu Litvanije u junu ove godine, praktično stupio na snagu, Srbija će do 2017. morati da izmjeni svoje zakone i omogući da stranci slobodno mogu da kupuju njene oranice.
Stranci su, uprkos zakonskim ograničenjima, na mala vrata već ušli na srpske njive i, prema istraživanju Novosti, u Vojvodini posjeduju najmanje 23.850 hektara najbolje zemlje.
– Samo u opštini Odžaci dvije kompanije, irski „Baltik properti investmen limitid“ i hrvatska „Žito grupa“ iz Osijeka, vlasnici su 7.300 prvoklasnih hektara – potvrđuje Nenad Ilić, predsjednik Udruženja malih akcionara „Obruč“. – Riječ je o preduzećima „Vojvodina“ iz Bačkog Brestovca, „Miletić“ iz Srpskog Miletića i „Ratkovo“ iz Ratkova.
Prva dva su vlasništvo Iraca, a treće Hrvata. U sva tri je, inače, primjenjen identičan princip: prethodno ih je, na aukciji koju je organizovala Republička agencija za privatizaciju 2003. kupio lokalni tajkun Borislav Lilić, da bi ih, četiri godine kasnije, uz posredovanje somborskog „Agri biznis partnera“, preprodao sadašnjim vlasnicima.
– On je, prethodno, uz pomoć lokalnog katastra nepokretnosti, zemlju ekspresno uknjižio na svoje ime, i to je bila ključna tačka cijele „operacije“ – dodaje Ilić. – Sličan princip primjenjivan je i u drugim sredinama, s tim što su tadašnje više instance vlasti, od pokrajinskih do republičkih, pritiskale lokalne katastre da uknjižbu obave što prije, čak i kada je riječ o zadružnoj zemlji čija privatizacija apsolutno nije bila moguća.
Na sličan način u posjed oranica su, tokom prethodnih desetak godina, ušle i kompanije iz Hrvatske, Mađarske, pa čak, doduše posredno, i iz SAD. Tako je, recimo, 2007. jedan od vlasnika poznatog gazdinstva „Krivaja“ iz istoimenog mjesta nadomak Bačke Topole, bio beogradski „BG rent“, osnovan kapitalom američke kompanije „Alter market“ sa sjedištem u Delaveru. U transakcijama, „Krivaja“ je, međutim, kao i gazdinstva u Bajši i Čonoplji, pripala mađarskoj kompaniji CBA.
– Zanimljivo je da su sva ta preduzeća prethodno dovedena u stečaj i da ih je, prije prodaje, vodio isti stečajni upravnik – kaže Slobodan Pešut, predsjednik Udruženja malih akcionara „Krivaje“. – danas je direktor svih preduzeća mađarski državljanin, a sjedište im se svako malo seli i odnedavno je u Bačkoj Topoli.
Revizija i ekstraprofit
Procjenjuje se da je u Srbiji, u posljednjih desetak godina, privatizovano oko 450.000 hektara najbolje zemlje. Prosječna cijena za hektar je, kaže dr Milan Prostran iz Privredne komore Srbije, bila tek 150 evra, a danas se kreće između 12.000 i 15.000.- Jasno je da je privatizacija sprovedena katastrofalno, bez svjesti šta se zapravo prodaje i koliko to stvarno vrijedi – kaže Prostran. – Zagovornik sam stava da se hitno uradi revizija i da vlasnici plate neku vrstu naknade za ekstraprofit. Novosti
