BANJALUKA, Novi Zakon o radu, koji je nakon niza bezuspješnih pokušaja da se postigne dogovor između socijalnih partnera krajem prošle godine usvojen po hitnom postupku, od danas je na snazi u Republici Srpskoj.
“Nezavisne” u narednom tekstu donose njegove najznačajnije članove…
Ugovor o radu:
Ugovor o radu zaključuje se na neodređeno vrijeme, dok se samo pod posebno propisanim uslovima može zaključiti na određeno vrijeme. Time se smatra da se favorizuje zaključivanje ugovora na neodređeno vrijeme. Kao i u prošlom zakonu, ostalo se pri tome da ugovor o radu na određeno vrijeme ne može biti duži od 24 mjeseca. Može se produžiti i nakon isteka dvije godine, ali samo sa nezaposlenim licem kojem do ispunjenja prava na starosnu penziju nedostaje do pet godina. Takođe, probni rad može trajati najviše tri mjeseca.
Prestanak radnog odnosa (otkaz):
Razloga za otkaz ima više od 20, neki zavise od procjene i potreba poslodavca, drugi su tu zbog kršenja radne discipline, dok ima i onih koji ne zavise ni od volje poslodavca ni radnika kao što su gubitak radne sposobnosti, ili ukoliko je radnik osuđen na kaznu zatvora.
Član 179. predviđa pet razloga zbog kojih poslodavac može radniku da otkaže ugovor o radu, počev od postojanja opravdanog razloga pod kojim, između ostalog, podrazumijeva negativne rezultate rada, ili odsustvo potrebnih znanja i sposobnosti za obavljanje poslova na kojima radi, te težu povredu radne obaveze i radne discipline.
Kod sporazumnog prestanka radnog odnosa potpis radnika mora se ovjeriti.
Radno vrijeme i prekovremeni sati:
Ova oblast pretrpjela je izmjene u pogledu trajanja punog i nepunog radnog vremena. Za razliku od bivšeg zakona koji nije precizirao period trajanja nepunog radnog vremena, novi zakon navodi da nepuno radno vrijeme ne može iznositi manje od četvrtine punog. Punim radnim vremenom se smatra posao od 40 časova sedmično i ne manje od 36. Povećan je godišnji obim prekovremenih sati sa 150 na 180 časova s tim da se kolektivnim ugovorom može utvrditi maksimalno trajanje prekovremenog rada do 230 časova godišnje. Prekovremeni rad ne može trajati duže od četiri časa dnevno i deset časova sedmično. Razlozi za prekovremeni rad variraju od povećanog obima posla, havarija na sredstvima rada, požara, zemljotresa i drugih nesreća. Što se plaćanja prekovremenog rada tiče, u zakonu se navodi da “zbog prekovremenih sati radnik ima pravo na uvećanje plate”.
Kolektivni ugovor:
Važenje kolektivnih ugovora ograničava se na period od tri godine. Odredbe opšteg i kolektivnih ugovora, koje nisu u suprotnosti s ovim zakonom, ostaju na snazi do zaključivanja kolektivnih ugovora najduže šest mjeseci. Ugovor zajednički ugovaraju Vlada, predstavnici Sindikata i poslodavaca.
Godišnji odmor:
Ukoliko osoba zbog zdravstvenih ili drugih problema odsustvuje sa posla mjesec i više dana, na godišnji odmor može otići tek poslije pola godine neprekidnog rada. Ova odredba je prije važila samo za osobe koje prvi put stupaju u radni odnos. Zagarantovan godišnji odmor je 20 radnih dana, a radnici ovo povećanje sa 18 dana, koliko je bilo zagarantovano prošlim zakonom, mogu zahvaliti evropskim standardima. Godišnji odmor se uvećava po osnovu radnog staža, a biće uređen i kolektivnim ugovorom.
Plata:
Ovo je tačka na koju su predstavnici Unije poslodavaca imali najviše zamjerki. Po novom zakonu, pod platom se podrazumijeva bruto plata koja sadrži poreze i doprinose. Plata za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu sastoji se od osnovne plate i dijela plate za radni učinak. Uvećanje iste je smanjeno sa 0,5 na 0,3 odsto (minuli rad) za svaku godinu radnog staža i to je ono na šta su i imali zamjerke i šta nazivaju socijalističkom zaostavštinom. Dok su oni tražili da plata bude uređena na radnom učinku, radnici i sindikalci zahtijevali su da uvećanje ostane 0,5 odsto.
Upućivanje na rad kod drugog poslodavca:
Radnici mogu biti upućeni na rad kod drugog poslodavca pod uslovima da je privremeno prestala potreba za njihovim radom, ako je dat u zakup poslovni prostor ili zaključen ugovor o poslovnoj saradnji. Rad kod drugog poslodavca može trajati najviše godinu dana, ili dok god traju navedeni uslovi koji su i ponukali njegov premještaj. Nezavisne novine
