BEOGRAD, Od nekad istočnog bloka, preko Jugoistočne Evrope, bivše SFRJ, do Zapadnog Balkana. Ovako se region, koji obuhvata i Srbiju, smanjivao u analizama evropskih ekonomskih i političkih institucija, da bi konačno u ovom posljednjem koji obuhvata BiH, Crnu Goru, Makedoniju, Albaniju i Srbiju (uz teritoriju Kosova) ova zemlja postala konačno “lider u regionu”, makar to bio i najsiromašniji region u Evropi.
Gostujući na RTS preksinoć predsjednik Aleksandar Vučić je ukazao na ekonomsko liderstvo Srbije tvrdnjom da “u regionu ima ubedljivo najveći izvoz i najveću pokrivenost uvoza izvozom” najavljujući preokret ili bolje reći povratak ekonomske politike na rast zasnovan na potrošnji koji bi trebalo da donese povećanje penzija i plata u javnom sektoru.
Zaista, u poređenju sa ovim tržištima Srbija sa 7,5 milijardi evra robnog izvoza u prvom polugodištu ove godine ubjedljivo odskače. Recimo samo da je BiH druga sa izvozom od 2,7 milijardi evra, a Makedonija treća sa 2,3 milijarde izvezenih proizvoda. Albanija ima izvoz od svega jedne milijarde, a Crna Gora 167 miliona evra u prvih šest meseci ove godine. Ipak treba reći i da smo lideri po visini uvoza. U prvih šest meseci smo uvezli za 9,6 milijardi evra dvostruko više od bosanskih 4,5 milijarde ili makedonskih 3,2 milijarde evra.
Ako bismo region proširili na zemlje sa kojima se graniči Srbija pa dodali recimo Mađarsku, Hrvatsku, Bugarsku, Rumuniju ili Sloveniju (kao zemlju bivše Jugoslavije) stvari bi se unekoliko promijenile. Među ovim državama Srbija ima robni izvoz veći samo od Hrvatske (koja doduše ima ogroman devizni prihod od turizma, u 2016. godini 8,6 milijardi evra, koji ovde nije uračunat), a takođe jedino od njih ima veću pokrivenost uvoza izvozom.
Po visini izvoza ubedljivi lider ovog, nešto šireg, regiona je Mađarska sa izvozom od čak 50,5 milijardi evra u prvih šest meseci 2017. godine. Iza nje je Rumunija sa 30,9 milijardi evra. Ako su ovo veće zemlje od Srbije, Slovenija nije, a izvezla je 13,95 milijardi evra u prva dva tromjesečja. Izvoz Bugarske je iznosio 12,8 milijardi evra.
Srbija takođe predvodi Zapadni Balkan po pokrivenosti uvoza izvozom sa 77,7 odsto. Slijedi nas Makedonija sa 70 odsto, dok su svi ostali daleko iza sa Crnom Gorom na začelju sa svega 15,7 odsto. Pokrivenost uvoza izvozom Hrvatske je 62,2 odsto, dok je kod Bugarske to 88 odsto, Rumunije 84 odsto, dok Mađarska i Slovenija imaju suficit u robnoj razmjeni sa svijetom.
Poređenje izvoza i uvoza zemalja različitih veličina možda ne odslikava precizno stanje stvari, ali izvoz po stanovniku bi trebalo da “ispegla” te razlike. Sa 1.062 evra izvoza po stanovniku u prvih šest mjeseci Srbija opet predvodi region Zapadnog Balkana, dok je na začelju u poređenju sa okolnim zemljama koje su članice EU. Tako Rumunija izvozi 1.583 evra po stanovniku u prvoj polovini godine, Hrvatska 1.606 evra, a Bugarska 1.795 evra po stanovniku. Mađarska i pogotovo Slovenija su već u drugoj kategoriji sa 5.143 evra, odnosno celih 8.135 evra izvoza po stanovniku za prvih šest mjeseci.
Ono što je karakteristično i pozitivno je što cijelom regionu izvoz raste po dvocifrenim stopama, a Srbija je tu u vrhu sa 13,6 odsto u odnosu na prvu polovinu 2016.
Ipak treba reći da posljednjih godina srpska privreda bilježi značajan rast izvoza. Tako je 2012. godine izvezeno robe za 8,8 milijardi evra, a 2016. za 12,2 milijarde što je za 40 odsto više.
Ekonomista Mlađen Kovačević ocjenjuje da je značajnom rastu izvoza u prvoj polovini ove godine doprinijela odlična poljoprivredna sezona iz prošle godine kada je poljoprivredna proizvodnja porasla za 20 odsto u odnosu na prethodnu godinu.
“Odličan rod prošle godine doprineo je izvozu u prvoj polovini ove godine, a posredno i preko prehrambene industrije. Takođe, privredni rast iz okruženja, gde sve zemlje imaju veće stope rasta od Srbije, pa i privredni rast u EU, doprinose rastu izvoza srpske robe. Međutim, očekujem da do kraja godine ne budu tako povoljni odnosi izvoza i uvoza”, ocjenjuje Kovačević dodajući da je za takođe brz rast uvoza donekle zaslužno i jačanje dinara što čini uvoznu robu cijenovno konkurentnom.
On ističe i da naš izvoz drže strane kompanije. Prema nekim procjenama čak 80 odsto izvoza se odnosi na strane investicije u Srbiji.
“One imaju neki svoj ritam koji ne zavisi mnogo od naše privrede, već više od tražnje na tržištima matičnih kompanija. Neke zemlje rade analize bruto dodate vrednosti gde se može videti koliko dodate vrednosti iz izvoza dolazi od domaćih, a nekoliko od stranih kompanija. Bilo bi zanimljivo videti kako to kod nas izgleda”, kaže Kovačević koji prognozira da bi rast ove godine mogao biti svega jedan odsto. Danas.rs
