BANJALUKA, Građani i privreda u BiH su bez ikakve zaštite prepušteni nemilosrdnom naftnom tržištu koje nosi učestala poskupljenja goriva na pumpama, nakon što su se svi u lancu – proizvođači, trgovci i vlasti, izjasnili da neće smanjivati cijene na uštrb svojih prihoda.
Ekonomisti i predstavnici potrošača ocjenjuju da će se cjelokupni efekti sve jače krize na globalnom naftnom tržištu, prouzrokovane embargom na izvoz nafte iz Irana u Evropsku uniju i SAD, prevaliti na krajnje kupce naftnih derivata. Građanima i privredi je, zaključuju sarkastično, preostala samo molitva da kriza na Bliskom i Srednjem istoku ne eskalira u ratni sukob, koji bi prijetio da cijenu nafte na svjetskom tržištu poveća sa sadašnjih 120 dolara na više od 200 dolara po barelu.
Od početka godine u RS je četiri puta poskupjelo gorivo, a trenutna cijena supera iznosi od 2,45 do 2,51 KM, evrodizela od 2,40 do 2,50, a bezolovnog benzina od 2,35 do 2,45 KM.
Muris Čičić, akademik i profesor Ekonomskog fakulteta u Sarajevu, ne vjeruje da će domaće vlasti pristati na redukovanje akciza i putarine koje opterećuju maloprodajnu cijenu naftnih derivata za 40 odsto, navodeći da su budžeti na svim nivoima vlasti već prenapregnuti.
Računica pokazuje da na sadašnju prosječnu cijenu litra benzina od 2,50 KM, država i entiteti sebi uzmu čak 1,01 KM (akciza 0,40 KM, putarina 0,15 KM, posebna putarina za autoputeve 0,10 KM i PDV 0,36 KM).
“Svjedoci smo da i mnogo bogatije države od BiH krajnji teret cijene goriva prevaljuju na potrošače, pa Nijemci sa njihovim visokim standardom sve više prestaju da voze automobile i okreću se javnom transportu. Šta u takvoj situaciji očekivati od naših vlasti?! Budžeti na svim nivoima su deficitarni i entitetske vlade stalno potežu za kreditnim zaduženjima i emisijama trezorskih zapisa za pokrivanje budžetskih rupa. Zbog toga sam pesimista da će išta preduzeti na ublažavanju cijena naftnih derivata”, kaže Čičić.
Najugroženijima se smatraju prevoznici, taksisti i poljoprivrednici, koji upozoravaju da neće moći izdržati nove cjenovne udare, pozivajući na smanjenje postojećih cijena benzina na pumpama sa 2,50 na 2,20 KM. U Privrednoj komori RS smatraju da su ti zahtjevi opravdani, navodeći da svako poskupljenje goriva negativno utiče na poslovanje preduzeća, jer se, između ostalog, povećavaju ukupni troškovi transporta.
U Ministarstvu finansija i trezora BiH već su ocijenili nerealnim smanjenje državnih dažbina u situaciji budžetskih deficita, dok su naftni distributeri naveli da ne mogu ići ispod postojeće marže od pet do sedam odsto, jer bi doveli u pitanje svoju profitabilnost.
U Rafineriji nafte Brod, takođe, ne vide prostor za smanjenje svojih cijena uz obrazloženje da ih diktiraju cijena sirove nafte na berzanskom tržištu Mediterana.
“Cijena sirove nafte u prodajnoj cijeni naftnih derivata u Brodu učestvuje sa čak 94 odsto, aditivi sa 1,2 odsto, dok svega 4,8 odsto odlazi na uslugu prerade”, kažu u “Optima grupi”, prodavcu proizvoda brodske Rafinerije.
U Javnom preduzeću “Putevi RS”, koje se dijelom finansira od putarine na naftne derivate, smatraju neprihvatljivim bilo kakvo smanjenje te naknade od 0,15 KM po litru.
“Prihodi ‘Puteva RS’ su u svim segmentima umanjeni, pa bi novo umanjenje prihoda samo dodatno otežalo obavljanje osnovne djelatnosti javnog preduzeća, a to je održavanje magistralnih i regionalnih puteva RS”, kazala je Natalija Kostrešević, portparol JP “Putevi RS”.
Dragovan Petrović, sekretar Pokreta potrošača RS, kaže da očito građani pomoć u smanjenju cijene goriva ne mogu očekivati od vlada koje su prihode od akciza i putarina već uplanirale u ovogodišnje budžete.
“Niko ne želi da se odrekne svog parčeta kolača, tako da će ispaštati građani koji su na kraju lanca. Jedino preostaje da potrošači sami naprave uštede kroz smanjenje nepotrebne vožnje i počnu da pješače i idu biciklima kad god i gdje god je to moguće”, ukazuje Petrović. Nezavisne novine
