BEOGRAD – „Društvo se bavi aktivnostima istraživanja mineralnih resursa, a na osnovu odobrenja Ministarstva energetike u namjeri da, po završetku istraživanja, osnuje rudnik.“
Ovo stoji u napomenama uz finansijski izvještaj za 2023. godinu kompanije Rio Tinto Exploration Dunav doo. Inače, pomenuto preduzeće je pored Rio Sava Exploration, koje se bavi isključivo projektom Jadar, druga firma ovog globalnog giganta registrovana u Srbiji. I nezavisne su jedna od druge.
Za razliku od Rio Sava, koji je osnovan još početkom 2000-ih, ova druga je registrovana u aprilu 2018. godine. Šifra djelatnosti je eksploatacija minerala, proizvodnja mineralnih đubriva i hemikalija. Vlasnik ovog preduzeća je, stoji u napomenama uz finansijski izvještaj, preduzeće Rio Tinto Minerals Development Limited iz Velike Britanije. Ono je, opet, u vlasništvu kompanije Rio Tinto European Holding LTD UK. Krajnje vlasništvo vodi do kompanije Rio Tinto PLC, listirane na londonskoj berzi, piše dalje u napomenama.
Na sajtu ove kompanije stoji da Rio Tinto Exploration Dunav trenutno ne posjeduje dozvole za istraživanje minerala. U skladu s tim, ne sprovodi ni aktivnosti na terenu. „Međutim, mi razmatramo sve potencijalne prilike za istraživanje ležišta bakra kako u Srbiji, tako i u širem geografskom regionu.“
Na sajtu se dodaje i da oni, „kao neoperativni partner u saradnji sa kompanijom Ziđin Majning, učestvuju u istraživanjima minerala u određenim dijelovima istočne Srbije.“
Šta kaže Rio Tinto
Dimitrios Kastis, iz kompanije Rio Tinto Exploration Dunav, objašnjava za Forbes Srbija šta ova saradnja znači u praksi.
„Naš lokalni tim u Srbiji je 2015. godine, u skladu s relevantnim propisima Srbije, uspostavio partnerstvo prvo sa Reservoir Minerals, a kasnije sa Nevsun Resources. Onda je Ziđin preuzeo Nevsun u decembru 2018. godine. To smo uradili kako bismo istraživali zlato na tri dozvoljena istraživačka područja u širem području Bora“, kaže on.
Kastis dodaje da mineralna istraživanja širom svijeta imaju veoma nizak procenat uspjeha, te manje od jedan odsto istraživačkih radova dovodi do otvaranja novog rudnika.
„Projekti sa Ziđinom i njegovim filijalama nisu identifikovali dodatna područja od interesa koja bi nas natjerala da apliciramo za novu dozvolu za istraživanje mineralnih resursa u bližoj budućnosti. Takođe, nismo podnijeli prijavu za bilo koju drugu dozvolu za istraživanje minerala u Srbiji ili širem regionu.“
Rezultati poslovanja
Prema podacima iz finansijskog izvještaja, Rio Tinto Exploration Dunav imao je tek dva zaposlena u 2023. godini. Posljednje promjene na kapitalu desile su se novembra ove godine, kada je preduzeće povećalo udio u kapitalu, koji je trenutno 423,2 miliona dinara.
Za razliku od 2022. godine, kada je ova firma imala neku poslovnu aktivnost, odnosno 10,36 miliona dinara poslovnih prihoda, u prošloj godini oni nemaju poslovnu aktivnost. S druge strane, ukupni prihodi bili su tek 310.000 dinara, dok su prošle godine bili 10,9 miliona dinara. Neto gubitak smanjen je u poređenju s 2022. godinom, sa 42,6 miliona na 37,8 miliona dinara.
Bakarna konkurencija
Prema registru koji vodi Ministarstvo rudarstva i energetike, istražno pravo za bakar u Srbiji ima 30-ak kompanija. Najveći broj njih je registrovan od 2015. godine naovamo, što je posljedica promjene propisa koji regulišu ovu oblast. Lokacije na kojima istražuju su, očekivano, u opštinama na istoku Srbije – uglavnom Bor, Zaječar, Boljevac, Majdanpek. Pored bakra, većina njih posjeduje i istražna prava za srebro i zlato.
Iako bi se na prvi pogled moglo tvrditi da ih ima mnogo, analiza vlasništva pokazuje da velike multinacionalne kompanije zapravo posjeduju po nekoliko podružnica u Srbiji. Kao što je Forbes Srbija već pisao, kanadski Mundoro sam ili u suvlasništvu sa australijskim BHP-om posjeduje nekoliko preduzeća sa istražnim pravima u istočnoj Srbiji. Među njima su Artemis Ventures, Stara Planina Resources, Nova Planina Resources, Voyager Ventures, Southwest Minerals, kao i Valdor Resources…
Tu su i vlasnici RTB-a Bor, odnosno kineske kompanije Zijin Copper i Zijin Mining, koje posjeduju nekoliko istražnih dozvola. Dozvole imaju i sa njima povezana preduzeća, poput Balkan Exploration and Mining. Ovu povezanost potvrđuje dokument Komisije za zaštitu konkurencije, od koje je kanadska kompanija Ontario INC, tokom 2020. godine, tražila i dobila dozvolu za koncentraciju. Ova kompanija, kako piše u dokumentu, pod kontrolom je Zijin Mining Group Co, registrovanog u Kini.
Takođe, iako se kao formalni vlasnik Tilva doo, preduzeća koje ima nekoliko dozvola za istraživanje bakra, vodi firma registrovana na Britanskim Devičanskim Ostrvima, BIRN je svojevremeno pisao da je krajnji vlasnik ove firme, također, pomenuti kineski gigant Zijin.
Ko još traga za bakrom
Izuzimajući ove, bakar u Srbiji istražuju i Konstantin Resources, čiji vlasnik je registrovan u Australiji, Zlatna Reka Resources, iza koje stoji britanski Betoota Holding, Electrum Discovery, čiji vlasnik je istoimena firma iz Kanade. Tu je i firma Adriatic Metals, čiji vlasnik je, također, istoimena firma, registrovana u Velikoj Britaniji.
Domaćih kompanija koje imaju firme registrovane za istraživanje i eksploataciju ruda, barem kada je riječ o bakru, skoro da i nema. S druge strane, nekolicina preduzeća je u rukama fizičkih lica. Tako, primjerice, Balkan Phosphate u 100-postotnom je vlasništvu Dragana Jankovića, a Copper Co doo Dragana Miloševića. Zoran Petrović i Predrag Lukić su suvlasnici beogradske firme Calico Metals. Mineral Grupa, također registrovana u Beogradu, u vlasništvu je Slobodanke Lazarov. Sve ove firme posjeduju dozvole resornog ministarstva za istražna prava u Istočnoj Srbiji.
Gotovo sve ove firme spadaju u kategoriju mikro preduzeća i imaju tek jednog ili dvoje zaposlenih. Forbes Srbija