BANJALUKA, Priliv doznaka iz inostranstva u BiH veći je od direktnih stranih investicija u ovu zemlju, a te doznake dostižu čak jednu trećinu ukupnog robnog izvoza BiH.
Na ove zabrinjavajuće podatke ukazalo je Udruženje ekonomista RS SWOT u svojoj najnovijoj analizi “Newsletter”, u kojoj se još navodi da doznake dijaspore participiraju u ukupnom raspoloživom dohotku građana BiH sa čak 30 procenata.
Pojašnjavajući činjenicu što doznake dostižu čak jednu trećinu ukupnog robnog izvoza BiH, ekonomisti SWOTa u analizi navode da je to jednim dijelom zbog niske osnovice, ali da čak ni to ne mijenja podatak da trećina deviznog priliva koje BiH ostvaruje putem izvoza robe i usluga pristiže u zemlju putem doznaka.
“Sa druge strane, jasno je da upravo doznake leže u fundamentu uvoznog potencijala pokrivajući, u slučaju BiH, do jedne petine vrijednosti uvoza. Međutim, ono što je upozoravajuća, ali ujedno i porazna činjenica, jeste to da je priliv doznaka veći od stranih direktnih investicija”, navodi se u analizi.
Naime, direktna strana ulaganja u BiH u 2015. godini iznosila su 473 miliona KM, što je manje nego u 2014, kada su iznosila 740 miliona KM.
Ipak, ističu da malo olakšanja može unijeti podatak da BiH nije jedina s takvim odnosom ovih kategorija.
Naime, za veliki broj zemalja u razvoju doznake radnika u apsolutnim iznosima takođe prevazilaze prilive po osnovu zvanične pomoći i, što je još značajnije, stranih direktnih investicija.
“Ipak, energija mora biti usmjerena na drugačiji odnos prema doznakama kao faktoru koji može biti podsticaj zdravom i poželjnom privrednom rastu”, upozoravaju ekonomisti ovog udruženja.
Prema njihovim riječima, priliv po osnovu doznaka determiniše i ukupna ekonomska kretanja u RS i BiH, jer je potrošnja noseća snaga dinamike rasta.
Koliki je makroekonomski značaj doznaka za sve zemlje u regionu najbolje se može vidjeti kroz njihovo učešće u bruto domaćem proizvodu u skoro pa decenijskom periodu unazad.
Kako kažu, vidljivo je da BiH prednjači i u odnosu na zemlje zapadnog Balkana, ali i u odnosu na prosjek centralne i istočne Evrope.
“Inostrane doznake peglaju deficit tekućeg računa platnog bilansa u značajnoj mjeri. Pokazatelji o njihovom učešću u spoljnotrgovinskom deficitu potvrđuju tezu da su one i jedan od ključnih izvora finansiranja manjka izvoza u odnosu na uvoz”, ističu ekonomisti SWOTa.
Kako su pojasnili, uticaj doznaka na privredni rast je dvojak, pa tako doznake povećavaju raspoloživi dohodak, što preko potrošnje ostvaruje pozitivnu transmisiju na agregatnu tražnju, dok je jedan od negativnih efekata velikog priliva doznaka to što se afirmiše motivacija da se “ne radi” kod primalaca te doznake.
“Umjesto nepovoljnih zaduživanja, koja su često jedina raspoloživa opcija, država bi mogla da iskoristi doznake kao izvor sredstava punjenja budžeta putem emisije obveznica. Na ovaj način bi se pomoću ‘obveznica za dijasporu’ stvorila vezanost za lokalne prilike, a ujedno bi se spriječio i odliv sredstava u slučaju krize, što je već viđen obrazac ponašanja stranih investitora”, navedeno je u ovoj detaljnoj analizi, gdje se još dodaje da bi se doznake mogle iskoristiti kao svojevrsni kolateral za zaduživanje u produktivne svrhe.
Prema mišljenju ekonomista SWOTa, stvaranje preduslova za efikasnije korištenje doznaka iz inostranstva predstavlja nužan uslov transformacije iz stanja “doznačene” do stanja “označene” ekonomije. Nezavisne novine
