BANJALUKA – Potrošači u Republici Srpskoj nezadovoljni uslugama i proizvodima iz godine u godinu podnose sve više prigovora. Tako su u prošloj imali 4.601 pritužbu, što je za 43 odsto više nego 2019. godine, a najveće nezadovoljstvo bilo je uslugama javnih preduzeća. U većini slučajeva su bili u pravu, odnosno prigovori su bili opravdani.
Prava potrošača u Srpskoj bi, ukoliko se gleda zakonska regulativa, trebala biti dobro zaštićena. Međutim, lanac odgovornosti često puca, a na nekim mjestima uopšte nije ni uspostavljen.
To je pokazala i revizija Glavne službe za reviziju javnog sektora Republike Srpske, a koja se bavila time kako i na koji način funkcioniše zaštita potrošača.
Njihov nalaz govori da je zakon usklađen sa evropskim regulativama, da je definisao ko šta treba da radi i čime da se bavi, te da je uspostavljen dobar formalno-pravni okvir za zaštitu potrošača.
Međutim, iako Ministarstvo trgovine i turizma sprovodi brojne aktivnosti, finansijski pomaže udruženja potrošača, kojih je inače deset aktivno u RS, u sistemu postoje rupe koje nisu zakrpljene, iako je to bila obaveza.
Tako na primjer Privredna komora Republike Srpske i Zanatsko – preduzetnička komora nikada nisu uspostavile Arbitražne odbore kao mehanizme zaštite.
Savjetodavna tijela za zaštitu potrošača formirana su u 23 jedinice lokalne samouprave, iako je Zakon o zaštiti potrošača u Republici Srpskoj stupio na snagu 2012. godine, tačnije ni 11 godina kasnije nije ispunjena zakonska obaveza.
Takođe, Komisije za rješavanje reklamacija potrošača formirane su tek u 35 od 92 javna preduzeća u nadležnosti gradova i opština u kojima se ne sprovodi ispitivanje zadovoljstva klijenata komunalnim uslugama.
Na sve to, pouzdanih evidencija o prigovorima nema.
„Revizija je zaključila da je unapređena zaštita potrošača, ali da ona, zbog poteškoća u implementaciji regulatornog okvira i nedovoljno iskorišćenih institucionalnih i organizacionih mehanizama zaštite potrošača, ne funkcioniše na način kojim bi se u potpunosti obezbijedila efikasna i efektivna zaštita“, upozoravaju revizori.
U skladu sa svojim zaključkom dali su brojne preporuke.
Tako, između ostalog, traže da se izvrši analiza i obezbijedi efikasan sistem, a da se u cijelu priču aktivnije uključe lokalne zajednice i javna preduzeća koja u njima posluju jer broj prigovora svakodnevno raste.
Inače, ovu oblast kontroliše tržišna inspekcija Inspektorata Republike Srpske čiji inspektori godišnje obave do 7.000 kontrola. Međutim, tek četiri odsto kontrola se odnosi na reklamacije potrošača.
Od 2019. do 2022. godine izvršeno je ukupno 967 kontrola ili prosječno oko 240 godišnje.
U 716 slučajeva utvrđeno je da su reklamacije bile opravdane, dok u 224 slučaja oko 25 odsto inspekcija nije utvrdila povredu potrošačkih prava.
„Potrošači su se najčešće žalili na neprihvatanje reklamacije od strane trgovaca za tehničke proizvode, odjeću, obuću, kao i na usluge od opšteg ekonomskog interesa“, navodi se u reviziji.
Kada su u pitanju udruženja za zaštitu potrošača, u evidenciji koje ministarstvo vodi od 2007. godine upisano ih je 17, ali je u međuvremenu iz iste ispisano više od jedne trećine.
Zaključno sa prošlom godinom aktivno ih je bilo deset, ali zaštita potrošača većini njih ne predstavlja osnovnu i jedinu aktivnost.
Riječ je o neprofitnim organizacijama koje nemaju vlastite izvore prihoda, već im podrška putem granta predstavlja uglavnom jedini izvor finansiranja.
Ispitivanja revizije su pokazala da je značajan broj njih nedovoljno razvijen u organizacionom smislu, a da su aktivnosti koje se provode na unaprijeđenju zaštite potrošača ograničenog obima.
Veliki broj udruženja usljed nedovoljno razvijenih kapaciteta radi sa skraćenim radnim vremenom što utiče na dostupnost i orijentisanost prema korisnicima.
Navedeno potvrđuju i podaci koji pokazuju da se, od ukupnog broja prigovora potrošača, oko 80 odsto svih prigovora uputi, svake godine, na adrese tri ista udruženja.
CAPITAL: D. Tovilović
