BANJALUKA, Posljednjih nekoliko godina iniciran je veliki broj pokušaja obnavljanja privredne saradnje zemalja bivše Jugoslavije, ali dosad nijedna od tih zamisli nije urodila plodom.
Projekti, planovi i ideje o stvaranju zajedničkih “krovnih” kompanija, s jedinstvenim ciljem stvaranja veće dobiti, posljednje četiri godine nizali su se jedan za drugim, a svaki od njih je svoju priču završio samo kao mrtvo slovo na papiru.
Prvi zajednički projekat zemalja bivše Jugoslavije bilo je osnivanje zajedničkog preduzeća za teretni željeznički saobraćaj pod nazivom “Cargo 10”. Projekat, koji datira još iz oktobra 2010. godine, predviđao je da osovinu kompanije “Cargo10” čine željezničke kompanije Srbije, Hvatske i Slovenije, a u njega su se svojim infrastrukturnim dijelom bile uključile i makedonske željeznice. Namjeru priključenja željezničkoj alijansi tada su iskazale i željezničke kompanije RS i FBiH.
Pompezno najavljivani projekat nije uspio da zaživi, već je, štaviše, godinu dana nakon početka rada na stvaranju “Carga 10”, umjesto polaska prvih kompozicija, ozvaničena njegova propast. Naime, “Cargo 10” za godinu dana nije registrovan, nije uspio dobiti upravu ni generalnog direktora, a svaka od država potpisnica sporazuma krivicu za njegovu propast prebacivala je na drugu zemlju.
Sljedeći veliki poduhvat bilo je formiranje zajedničke avio-kompanije zemalja nekadašnje Jugoslavije. Prvi ljudi “Croatia Airlinesa”, “Montenegro Airlinesa”, “Adria Airwaysa” i “JAT Airwaysa” pokušavali su kapitalno ujedinjenje četiri nacionalne u jednu regionalnu avio-kompaniju.
I ovaj put su pregovori počeli sa mnogo entuzijazma, ali je konačno “ne” na stvaranje krovne avio-kompanije u maju prošle godine ozvaničeno na crnogorskom Miločeru. Naime, prvi ljudi četiri avio-kompanije konstatovali su da, iako na polju avio-saradnje postoje mnogobrojne mogućnosti, ipak moraju da odbiju ujedinjenje četiri nacionalne kompanije u jednu regionalnu.
U međuvremenu, između ova dva velika zajednička privredna projekta, propao je i pokušaj lutrija zemalja bivše Jugoslavije da ponude građanima svih zemalja ove regije da zajedno ispunjavaju loto listiće, igrajući za premiju koja je u startu trebalo da iznosi dva miliona evra.
Čak je i nekadašnja najpoznatija loto voditeljka bivše Jugoslavije Suzana Mančić iskazala želju da ponovo vodi emisiju, ali ni to nije pomoglo zajedničkoj lutriji da zaživi.
Od početka “Ex-YU lota”, najavljenog za ljeto 2011. godine, nije bilo ništa, jer su lutrijske organizacije regiona zaćutale, a projekat je pao u zaborav.
Zoran Pavlović, ekonomski analitičar, smatra da su jedan od razloga zbog kojeg regionalna povezivanja nisu profunkcionisala određene vrste političkih antagonizama iz prethodnog perioda postojanja bivše zajedničke države.
“Kritičan element bio je i taj što je bilo teško da se zbog političkih tokova razgovara o ekonomskim temama. Ekonomski projekti trebalo je da dobiju političku podršku u zemljama regiona, a do toga nije došlo”, rekao je Pavlović.
On je dodao da su sve fabrike bivšeg regiona imale svoje tržište upravo u tom regionu, a danas sve kompanije rade u manjim okvirima, otvorene su prema stranim kompanijama i pod snažnim uticajem lokalnih distributera, što je dodatno ubijalo mogućnosti regionalizacije.
“Jedna od takvih definitivno popuštenih prilika je organizacija CEFTA, koji je trebalo da postane osnov za formiranje okvira ekonomske saradnje zemalja članica i stvaranje zajedničkog tržišta zemalja bivše Jugoslavije, ali se svelo na to da članice pokušavaju da prodaju više svoje robe nekoj drugoj”, rekao je Pavlović.
Zajedno do turista sa Istoka
Posljednja u nizu inicijativa za regionalnu saradnju je namjera da se zajedno sa još pet krovnih turističkih organizacija zemalja balkanske regije pristupi formiranju zajedničke asocijacije jugoistočne Evrope, koja bi trebalo da bude formirana s ciljem da zemlje članice objedinjenim turističkim programima privuku što veći broj turista sa Istoka.
Zajednička asocijacija bi, prema trenutnim najavama, trebalo da bude formirana od turističkih organizacija Srbije, BiH, Crne Gore, Hrvatske, Albanije i Makedonije, dok bi prvi protokol o turističkoj saradnji šest zemalja trebalo da bude potpisan u februaru na beogradskom Sajmu turizma. Nezavisne novine
