VILNIUS, Litvanija je danas postala dio evrozone, kao njezina 19. članica i posljednja od tri baltičke zemlje.
Estonija je uvela evro prije četiri, a Letonija je u evrozoni od 1. januara prošle godine.
Litvanija je u jula dobila zeleno svjetlo svih evropskih institucija za uvođenje evra pošto je utvrđeno da je ispunila mastriške kriterije u pogledu javnog duga, budžetskog deficita, niske stope inflacije, dugoročnih kamata i stabilnosti kursa.
Pored krize u evrozoni, litavanske vlasti i dalje je optimistična u pogledu zajedničke valute, smatrajući da će joj to dati stabilnost u turbulentnom geopolitičkom okružju, odnosno ruskom pokazivanju mišića. Čvršća integracija s EU-om najbolji je bezbjedonosni garant, smatraju u Vilniusu.
Po Mastriškom ugovoru iz 1992. sve su zemlje EU-a obavezne su vremenom ući u evrozonu osim Velike Britanije i Danske koje su se putem pregovora dogovorile o izuzeću.
Neke zemlje, međutim, poput Poljske i Švedske namjerno izbjegavaju ispuniti tehničke uslove za pristup evrozoni kako bi zadržale nacionalnu valutu. A to može biti prednost u vremenima kriza jer država može devalvirati svoju valutu ako joj ekonomija upadne u probleme. S evrom to nije moguće.
Litvanska vlada, međutim, smatra da je, pored mogućoj smanjenoj fleksibilnosti ekonomske politike sa evrom, ipak bolje ući u evrozonu. Kao i ostale dvije baltičke zemlje, Litvnija koristi svaku mogućnost da produbi institucionalne veze s EU-om kako bi se Rusija odvratila od bilo kakvog pokušaja da ponovno stekne uticaj u toj regiji. Ujedno, pošto su Estonija i Letonija već u evrozoni, litvanski ulazak potaknuće dublje ekonomske odnose među njima. I treće, ulaskom u evrozonu potiču se i strana ulaganja.
“Članstvo u evrozoni znači stabilnost. Ne samo ekonomsku, nego i političku“, rekla je litvanska predsjednica Dalia Grybauskaite.
“Drago nam je zbog ulaska u evrozonu, ne samo kao garanta ekonomske stabilnosti, već i kao potencijala za daljnji održivi razvoj ekonomije. Evro donosi nova radna mjesta, rast ličnih prihoda i jačanje konkurentnosti u zemlji. To je i dodatni korak našoj nacionalnoj bezbjednosti s obzirom na geopolitičku situaciju koja se formirala blizu naših granica”, rekao je litvanski premijer Algirdas Butkevičius, koji je ranije najavio ostavku ako mu zemlja ne ispuni kriterije i ne kvalifikuje se za evrozonu sa 1. Januarom 2015. “Litvanija je teško radila, svojski se trudila i uspješno položila ispit”.
Litvanija je planirala prihvatiti evro još 2007., ali nije uspjela na vrijeme obuzdati inflaciju.
Litvanska privreda je rasla 3,4 odsto u 2013. i očekuje se sličan rezultat za ovu godinu. Buxetski manjak u 2013. bio je tri, a na kraju 2014. trebao bi biti 2,5 odsto. Javni dug je 40 odsto BDP-a.
Litvanci strahuju od povećanja cijena. Iako bi ih mogao utješiti letonski scenarij, gdje se pokazalo da je rast cijena bio malen i ograničen, dok znaci rastuće konkurentnosti i nižih troškova transakcija ukazuju na pozitivne dugoročne učinke, i dalje se trećina Litvanaca protivi dolasku evra. Čelnici smatraju da će se to promijeniti kad evro uđe u opticaj.
Litvanska centralna banka nedavno je izdala posebnu srebrnu komemorativnu kovanicu kojom se oprašta od litasa, koji je kao litvanska valuta bio u upotrebi od 1922. do kraja Drugog svjetskog rata kada ga je zamijenio sovjetski rubalj, i zatim ponovno od 1993. do stare godine 2014.
Van evrozone tako će od danas ostati već spomenute Britanija i Danska, koje to nisu obavezne učiniti, niti planiraju, Švedska i Poljska, koje to evidentno izbjegavaju, Mađarska i Češka koje su ambivalentne te Hrvatska, Bugarska i Rumunija koje još ne ispunjavaju kriterije.
Za ulazak u evrozonu razmatraju se sljedeći kriteriji: inflacija (ne smije biti viša od 1,5 odsto od stope inflacije u tri zemlje članice s najnižom inflacijom), budžetski deficit (treba biti ispod tri odsto BDP-a), javni dug (mora biti ispod 60 odsto BDP-a), dugoročne kamate (ne smiju biti više od dva odsto iznad stope koje imaju tri zemlje članice s najnižim kamatama) i stabilnost kursa (učestvovcanje u Evropskom kursnom mehanizmu). Hina
